Kyrie Eleison (2|

Kyrie Eleison (2) Hier heb ik eendankbaar gebruik gemaakt van het boek van prof. dr. A. van de Beek:K Jezus Kurios 

Uitgegaan van de Vader

 

 

 Wat betekent het dat God door Jezus de Vader genoemd wordt ? Dat betekent niet dat God de Zoon verwekt heeft, maar dat de Zoon van de Vader is uitgegaan, van hetzelfde wezen als de vader is. Christus als goddelijk persoon was er al vóór de incarnatie. God veranderde niet in een mens, maar Hij nam het menselijk bestaan aan. We moeten niet vergeten, dat de persoon van Christus  er ook buiten zijn menselijk bestaan is. 

Hagia Sofia

 

Telkens weer als ik in deze kerk kom word ik overweldigd door haar interieur. De keizers drukten hun stempe; op het gelaat van ChristusEr is niemand die er aan twijfelt of Jezus ooit geleefd heeft. Van niemand weten we zoveel als over Jezus, maar niemand weet ook hoe hij er heeft uitgezienOver geen enkel mens uit de oudheid weten we zoveel  persoonlijks als over Jezus Zijn persoonlijkheid heeft bij velen een overweldigende indruk gemaakt

 

 

 

 In de tijd van de bouw van de Hagia Sophia in Constantinopel ontstond er een verschuiving in het Jezusbeeld. De Hagia Sofia was   één al goud en glans en het beeld van Christus werd daaraan aangepast: Christus Pantocrator. Christus die heerst over alles. De machtige keizer zette zijn stempel op het gelaat van Christus. Wie in de Hagia Sophia kwam, vergat al gauw dat Christus ook geleden had. De orthodoxe theologie was keizerlijke theologie geworden. De patriarch  zat met de keizer onder één dak. De patriarch was bezit van de keizer geworden.

Drie-vuldigheid juister

 Tertullianus  heeft  duidelijk gemaakt dat het niet onzinnig is om over hetzelfde wezen in drie gestalten te spreken..Ik zit bijvoorbeeld in de zon, maar je kunt niet zeggen; ik zit in de vuurbol. Een ander voorbeeld: de mens heeft het vermogen tot denken. In het denken schept hij zich een “tegenover.”Hij kan afstand nemen van zichzelf. De mens kan met zichzelf een gesprek voeren. Waarom zouden we dit “denken” aan God mogen ontzeggen ? God is dus met zichzelf eindeloos in gesprek. Tertullianus gebruikte het latijnse woord trinitas dat niet Drie-eenheid, maar  Drieheid betekent. Het Griekse woord is trias. De Nederlandse vertaling “Drievuldigheid”  is dan ook juister dan Drie-eenheid. De leer van de Drieheid, Drie-eenheid of Drievuldigheid Gods heeft haar wortels in de christologie, die eraan vasthield, dat we in Jezus met God te maken hebben. In het belijden van de Drieheid Gods, gaat het niet om een filosofisch godsbegrip, alsof we God in zijn wezen zouden kunnen kennen, maar altijd om God in zijn openbaring. Zo heeft God zich geopenbaard: Vader, Zoon en heilige Geest.

Chalcedon

 De traditionele Laijnse versie is Jezus is de ware God en de ware mens. De Griekse versie heeft: Waarachtig God en waarachtig mens. Door de Latijnse versie werd de eigenheid van de mens versterkt. Jezus is de ware mens. Hij is de ideale mens. Het ideaal is te zijn zoals Jezus is. Ons mens-zijn wordt aan Hem afgemeten. Hier ontstaat het idealisme. Maar de Griekse tekst van Chalcedon gaat ervan uit dat we al weten  wat mens=zijn en goddelijkheid is. Dat zien we immers in Jezus Christus. In het Westen komt zo de nadruk te liggen op de ethiek. In de westerse theologie gaat men sterk analytisch te werk; God is God en mens is mens en onderscheidt men bijvoorbeeld dat Christus als mens heeft geleden en gehuild en als God doden opgewekt. Een meer”westerse”  of “oosterse” benadering is niet geografisch gebonden. Luther  b.v. heeft een typisch “oosterse” benadering. Bij hem is het goddelijke en menselijke in Jezus één. 

Jezus ideale mens?

  Een typisch westerse benadering is dat Jezus gezien wordt als de ideale mens, als een verbondspartner of zelfs als voorbeeld. Toch moeten we blijven vasthouden, dat we in Jezus ook, ja vooral met God te maken hebben. De Alexandrijnen hebben Chalcedon afgewezen; geen twee naturen, (een goddelijke en een menselijke) maar één godmenselijke natuur in één persoon.

Iconen  of beelden van God.

 Mag men God afbeelden ? In het Byzantijnse christendom is men portretten van Jezus gaan maken. Zij drukken Gods aanwezigheid in ons midden uit. Als dat zo is, mag je ze ook gaan aanbidden. Dat zeiden de mensen die ook sterk de  eenheid van de beide naturen hadden  benadrukt (echt God en echt mens). Jezus heeft een godmenselijke natuur en die mag je aanbidden. Anderen zeiden, nee, dat gaat niet. Je haalt God daarmee omlaag. In 787 werd op het concilie van Nicea besloten dat men  iconen wel  mag maken, er eerbiedig voor knielen en kussen, maar men mag ze niet aanbidden.Maar wat is echter het geval ? Het bezitten van iconen geeft de bezitter een zekere religieuze macht. Immers: iconen  geven goddelijke presentie weer. Maar die goddelijke presentie wordt niet zichtbaar in de gekruisigde en lijdende Christus,  zoals in het westen  sinds de gotiek gebruikelijk is geworden,  maar in de verheerlijkte, glorieuze Christus. Deze glorieuze ,heersende Christus was niet een Christus voor het gewone volk, maar voor de verheven  kerk en de machtige keizer.! 

Christus draagt ons

 Ernstiger is, dat  de iconen functioneren als godsdienstige gebruiken, die zeggen dat de Christus  dáár is, hier is, naast ons is., tegenover ons is. Je kunt de Christus a.h.w. aanwijzen. Maar dat is nog veel te afstandelijk voorgesteld, zegt Van de Beek.  Christus dráágt ons leven.   

Iconen Slechts twee-dimensionaal

 Met het afbeelden van God is het westen nog verder gegaan dan het oosten. Iconen kennen immers slechts twee-dimensionale beelden. Het perspectief ontbreekt. Het westen maakte echter driedimensionale beelden, b.v. de Gekruisigde, de Opgestane Christus, Christus als Rechter. Men zei daarbij natuurlijk, dat men God zelf niet afpeelde, maar de mens  Christus. Hier zie je dus weer dat de westerse theologie een scherp onderscheid maakte tussen de menselijke en de goddelijke natuur. Maar Christus afbeelden als   Hemelse Rechter is toch ook een afbeelding van het God-zijn van Christus. De Reformatie   weerde alle beelden, ook de crucifix. Het gaat niet om dode beelden, maar het levende beeld van God, Christus, die ons door het Woord verkondigd wordt.

Echt mens en echt God

 Is Jezus niet echt mens en niet echt God ?Vanaf het begin heeft de kerk beleden dat in Jezus God Zelf gekomen is.Op allerlei manieren hebben mensen daaraan willen knabbelen. Jezus  echt God en echt mens ? Dat was toch wel wat veel van het goede. Mag het ietsje minder zijn ? Het Marcionitisme  ging ervan uit dat de Vader van Jezus Christus niets met deze aarde te maken wilde hebben. Ze was immers het product van een lagere god. Daarom kon God niet echt mens zijn geworden. Dat was beneden zijn stand. Maar de liefde van God betreft juist déze wereld en geen ideale wereld. Volgens   Marcion was het niet passend voor God om in een aards lichaam te verschijnen. Tertullianus  zegt “Wat passend is voor God, moet God zelf bepalen en niet onze maatstaven. Omdat de menswording Godsniet passend is binnen het redelijk menselijk denken, zou niemand zo dwaas geweest zijn het te bedenken. Als niemand op die  idee gekomen zou zijn, moet het wel waar zijn.” 

Gnostiek:schijnlichaam

 Maar ook de  klassieke gnostiek deed tekort aan het mens-zijn van Jezus. Zij was docetisch.  Jezus  had een schijnlichaam. Gods Zoon zou zich nooit kunnen bezoedelen met het vuile vlees. Maar Irenaeus bleef er op hameren, dat het Woord vlees werd om het vlees te redden 

Arius

 Arius  daarentegen ging ervan uit dat Jezus een gewoon mens was. Hij heeft perfect geleefd en is door God aangenomen als zijn zoon. Sommigen zeggen zelfs:daardoor is Hij aangenomen als Gods zoon. Maar  het adoptianisme deed weer tekort aan de godheid van Christus. Jezus werd slechts als voorbeeld gezien

Dan was er ook nog een zekere Arius 

 

Hij probeerde een tussenstandpunt in te nemen. Jezus was noch echt God, noch echt mens, maar een volmaakt schepsel. Volgens Arius is God de absoluut transcendente, waardoor er altijd die ruimte overblijft  die er is  tussen  de vinger van God en de vinger van Adam op het fresco van Michelangelo van De Schepping, maar dan met betrekking tot de menswording. Als God zelf niet in ons bestaan komt en ons redt, zijn we verloren, zegt Van de Beek

====================================