Efeze / Maria

Mariahuisje

Doopvont Mariakerk

Artemis

Tempel Domitianus

Op een informatiebord op de berg Aladag, in de omgeving v\\an het antieke Efeze las ik dat Johannes omstreeks het jaar 41 met Maria naar Efeze is vertrokken. Zij zou toen zijn gaan wonen in een huisje dat door de gidsen wordt aangeduid als ‘het Mariahuisje’. Zie Efeze/Mariahuisje. Dat huisje is een pelgrimsoord voor christenen en moslims geworden. Johannes zou dus al 30 jaar voor de verwoesting van Jeruzalem uit Judea zijn vertrokken. Ik gelood dit niet. Wel is zeker dat Johannes Maria - na het sterven van Jezus- bij zich in huis genomen heeft en haar verzorgd. Waarschijnlijk was Jozef toen al overleden. Jezus heeft zelf aan het kruis de zorg voor zijn moeder toevertrouwd aan Johannes met de woorden “Zie uw moeder’. (Joh. 19:26).Nu denken velen:het ligt voor de hand aan te nemen dat Johannes Maria met zich heeft meegenomen toen hij naar Efeze ging. Toch geloof ik dit niet en ik zal u ook vertellen waarom ik dit niet geloof. Nu schijnt Maria Magdalena in Efeze begraven te zijn. Gregorius van Tours (6e eeuw) schreef:”In Efeze is de plaats gevonden waar de apostel Johannes zijn evangelie schreef.

Maria Magdalena

Maria Magdalena rust ook in die stad” .Dat kan het vermoeden opwekken dat zij met Maria en Johannes naar Efeze is getrokken. Het lijkt een zeer plausibele mededeling. We kunnen ons voorstellen dat Maria Magdalena en Maria samen gereisd hebben. Toch geloof ik dit ook niet. Nogmaals ik geloof niet dat Maria in Efeze gewoond heeft. Theologen wijzen er op dat het heel frappant is dat in het jaar 431 een oecumenisch concilie Efeze uitkoos voor het bespreken van de vraag of Maria moeder Gods genoemd zou kunnen worden.(theotokos).Efeze was geen gebruikelijke plaats voor concilies. Dat was Nicea. Bekend is het concilie van Nicea in325 waar beleden werd dat de Christus Gods zoon was. Waarom wordt nu, in 341 niet in Nicea maar in Efeze vergaderd? Genoemde theologen zeggen: omdat Maria daar gewoond moet hebben. Ik meen dat daarvoor een totaal andere reden was.

Toen de prachtige tempel van Artemis wegviel, voelde de bevolking van Efeze een groot gemis. Zou Maria haar plaats kunnen overnemen?

Efeze stad van de moedergodin

Efeze was de stad van de moedergodin Artemis. Al meer dan 2.000 jaar werd deze godin daar vereerd. De verering van Artemis werd afgeschaft bij de komst van het christendom in Efeze. Toch bleef onder het volk een groot heimwee bestaan naar de verdwenen moedergodin. Sommigen dachten: zou Maria niet haar taak kunnen overnemen? Het trof me dat de roomskatholieke schrijver J.Holzner ruim een eeuw geleden meende dat het christendom Artemis via Maria heeft gekerstend. Er zou een verband zijn tussen de verering van de Klein-Aziatische moedergodin Cybele van de Frygiërs en Artemis aan de ene kant en Maria aan de andere kant. De mythe van de godenmoeder Artemis (en Cybele) raken aan het grote moedermysterie, dat in het bezit is van de gehele mensheid. En toen in de kerk de vraag opkwam of men Maria ‘moeder Gods’ (theotokos) kon noemen, zou niet de plaats Nicea, maar Efeze een voor de hand liggende plaats van samenkomst zijn, omdat juist daar 2000 jaar lang Artemis als een moedergodin is aanbeden. Dat feit lijkt mij meer waarschijnlijk dan de veronderstelling dat Maria in Efeze heeft gewoond.

Woonplaats / Maria?

Het is zo goed als zeker, dat Johannes de verwoesting van Jeruzalem in het jaar 70 heeft meegemaakt en dat hij pas daarna naar Efeze is vertrokken. Waarschijnlijk ook omdat toen de joodse christenen uit de synagogen werden gebannen! Waarom ik dit denk? Omdat - om maar twee voorbeeld te noemen -Johannes in de beschrijving van het landgoed van Getsemane (Matt 26:36) de verleden tijd gebruikt van de bekende plaats op de Olijfberg: ”Na dit gezegd te hebben ging Jezus naar de overzijde van de beek Kidron, waar een boomgaard was (Joh. 18:1). Die boomgaard is er niet meer als Johannes zijn evangelie schrijft. Ook Betanië was er niet meer

Alle olijfbomen gerooid

Johannes heeft waarschijnlijk zelf gezien hoe de Romeinen bij de belegering van de stad alle bomen op de Olijfberg hebben weggekapt. Ze hadden voor hun slingerwerptuigen een ruim schootsveld nodig. Flavius Josefus weet zelfs te melden dat de bomen om Jeruzalem gerooid werden over een afstand van negentig stadiën, dat is bijna zeventien kilometer! De lezers van het evangelie van Johannes kennen die plaats niet en de naam Getsemane is hun totaal onbekend. Dat was toch heel anders toen de andere evangelisten tientallen jaren geleden hun evangelie optekenden. Daarom schrijft Johannes dat er een boomgaard was aan de overkant van het Kidrondal. Ook de beplantingen van de hof van Getsemane zijn bij het beleg van Jeruzalem ondergegaan in het oorlogsgeweld. Als hoogbejaarde weet Johannes het nog zo goed. Daar was vroeger een boomgaard. Er was zo ontzettend veel verwoest!

Betanië

Betanie 1890

Dat was zelfs het geval met Betanië, waar Jezus met zijn leerlingen zo vaak de nachten doorbracht als Hij in Judea was. Betanië was van de aarde verdwenen. Daarom schrijft Johannes dat Batanië op een afstand van vijftien stadiën van Jeruzalem lag. Dat hoefden de andere evangelisten hun lezers beslist niet te vertellen. Dat wist toen iedereen! Ik vertel dit om aan te tonen, dat Johannes zeker niet in het jaar 41 naar Efeze is vertrokken maar in ieder geval na de verwoesting van de tempel in het jaar 70 (zie Jeruzalems verwoesting)

Maria hoogbejaard naar Efeze?

Toen Jeruzalem belegerd werd zal Maria tussen de 80 en 90 jaar moeten zijn geweest. Het lijkt mij daarom zeer onwaarschijnlijk dat zij op die hoge leeftijd met Johannes naar Efeze is vertrokken.
Het is ook merkwaardig dat,als Paulus in Efeze aankomt hij alleen leerlingen aantreft van Apollos en niet van Johannes. Dat was ongeveer in het jaar 55. Johannes zal mijns inziens zeker niet direct na de opstanding van Jezus naar Efeze vertrokken zijn.

Niet voor 70

Er is bovendien geen enkele aanwijzing bij één van de apostolische vaders of in één van de latere patristische geschriften dat Johannes vóór 70 naar Efeze is vertrokken. Afgaande op de nauwkeurige beschrijvingen van Johannes van de toestanden na het jaar 70 is het erg aannemelijk te geloven, dat Johannes in Judea is gebleven en de verschrikkingen van de oorlog heeft meegemaakt. In Joh. 5:2 gebruikt Johannes de tegenwoordige tijd: In Jeruzalem is (dus: niet was) bij de Schaapspoort een bad met vijf zuilenhallen. In de tijd van Johannes was dat bad er nog steeds. De Romeinse soldaten zullen dat gespaard hebben om zelf te kunnen baden!!
Ik neem aan dat Johannes pas uit Judea naar Efeze is vertrokken, toen de breuk tussen joden en christenen definitief was geworden door de uitstoting van de christenen uit de synagogen. Dat zou ook een reden kunnen zijn dat Johannes veel negatiever over de Joden schrijft dan de andere evangelisten.

Inhoudskopierechten worden uitgegeven door Ds. van den Berg of Stichting Reformatica