Egypte/Kopt/Theologie

Egypte /Koptische theologie 

Koptische grotkerk kan duizenden kerkgangers herbergen. Ze staat in een van de armste wijken van Cairo, waar veel mensen wonen die van de vuilnisbelten-afval leven moeten.

De  oudste  kerk in het centrum  van Cairo is De Moalaka kerk.  Deze  is gebouwd op een Romeinse poort.Men noemt haar dan ook wel de hangende kerk of de op zuilen staande kerk. Ik vind de trap wel erg hoog. Ze is gebouwd op een  Romeinse poort. Op de koepel staat het Koptische kruis: een rechtopstaande balk met een twee stel dwarsarmen die haaks op elkaar staan. Achter in de tuin ligt het Koptisch museum. In de tuin van het museum zien we nog de resten van de muren, poorten en torens van de Reomeinse vesting Babylon. De Kopten beweren dat Petrus vanuit deze plaats Babylon zijn 1e brief heeft geschreven. In 1 Petrus 4: 13 lezen we immers.:U laat de medeuitverkorene te Baylon groeten en mijn zoon Marcus. Bedoeld zal zijn een pseudoniem voor Rome.Het is dan weer helemaal goed tussen die twee, sinds Marcus na Pafos Paulus verliet.

De naam Kopt is waarschijnlijk afgeleid van de Griekse naam Aiguptos. De naam Kopt betekent dus Egyptenaar. In de Kopten hebben wij de afstammelingen van de oude Egyptenaren te zien. Ook het Koptisch  is de latere vorm van het oude Egyptisch (met Griekse hoofdletters geschreven).In vele Koptische woorden herkent men nog de taal der farao’s, maar het hiëroglyfenschrift is hen vreemd geworden. Het is voor een buitenstaande moeilijk om het soortelijk gewicht van de Koptische theologie naar waarde te schatten.

Koptische museum

Als je in het Koptisch museum komt zie je veel oude Koptische, Egyptische voorstellingen die lijken op de klassieke Egyptische afbeeldingen uit de tijd van de farao’s.

Het enige verschil is dat er een kruis op getekend is of de Griekse letters alpha en omega.

Aan de andere kant hebben wij in West- Europa aan de Koptische kerk veel te danken.

In de vierde eeuw is hier het kloosterwezen ontstaan en vele zendelingen hebben van daaruit het evangelie verkondigd in Europa. De Koptische kerken hebben hun eigen identiteit weten te bewaren.

 Het is de enige kerk die zich in de vloedgolven van de islam staande heeft weten te houden.

Patriacrch Sjanoeda

Patriarch Sjanoeda heeft indertijd gezegd dat de Koptische kerk open staat voor nieuwe ontwikkelingen, maar dat zij zich fel zal verzetten tegen een ‘moderne theologie’ die delen van de Heilige Schrift als mythologie beschouwt en het geloof in de menselijke rede centraal stelt. Theologen die de lichamelijke verrijzenis van onze Heer ontkennen, staan  buiten het christelijk geloof. Volgens de kerkvorst begint de geschiedenis van de Egyptische kerk in Jesaja 19. Hij wijst er op dat de Egyptische kerk de enige kerk uit de heidenen is, waarover het Oude Testament profeteert. In vers 1 wordt de vlucht van Jezus naar Egypte al voorzegd:

“Zie, de HERE komt naar Egypte.” In vers 19 van dit hoofdstuk  wordt gesproken over een altaar dat er voor de HERE zal zijn in het midden van Egypte.

Dat was geen Joods altaar want het was de Joden verboden een altaar buiten Israël te hebben, volgens paus Sjanoeda. 

Toen het christendom vaste voet kreeg in Egypte was Noord-Egypte al gehelleniseerd, dat wil zeggen: onder Griekse invloed gekomen.

Denk maar aan Alexandrië waar het Oude Testament in het Grieks is vertaald. In Zuid-Egypte daarentegen had het heidense voorvaderlijk geloof zich nog  enigszins weten te handhaven. Daar voelde men zich thuis bij de oude Osiris-voorstellingen waarin ook sprake was van sterven en opstaan; namelijk van  de gestorven en herrezen Osiris.

 Het christendom vond in die voorstellingen  een aangrijpingspunt  voor het belijden van de gestorven en opgestane Christus.

Osirisgeloof is geen opstandingsgeloof

Maar was zeker geen aanknopingspunt!! De Egyptische religie van het Osirisgeloof heeft totaal niets te maken met het geloof in de verrezen Christus. Want als op het piramideterrein de “herlevingsriten”  aan de dode voltrokken worden, speelt de magie de hoofdrol.

De dode was levensgroot afgebeeld. Dat was ook zo met de maaiers, de vissen en de vogels op de muren van de graven Door het uitspreken van magische spreuken werd de dode weer levend, gingen de maaiers weer maaien, de vissen weer zwemmen en de vogels weer vliegen.

Monofysitisme 

Het christendom kreeg wel de vorm van  het monofysitisme. Wat is dat toch: het monofysitisme? Het monofysitisme is die voorstelling van Christus die aanneemt dat  Christus slechts één natuur had en wel een goddelijke. Zoals u weet heeft de katholieke kerk altijd  beleden dat Christus niet alleen echt God, maar ook echt, waarachtig mens is. Hij bezat de goddelijke en de menselijke natuur. De Koptische kerk gaat er echter vanuit dat Christus alleen maar een goddelijke natuur heeft.

Op het Concilie in Chalcedon beleed de kerk de twee naturen van Christus. Dat kon de Koptische kerk niet meemaken en daarom is hedt tot een breuk gekomen met de Byzantijnse kerk. De Egyptische Osiris-theologie in Zuid-Egypte kon de christelijke twee-naturenleer ( het duofysitisme) niet verstaan. Voor de aanhangers van deze theologie was de Osiris-heiland alleen maar ‘god’.

Sommigen zijn nu van mening  dat zoals het Griekse denken van invloed geweest is op het christelijk denken in Noord-Egypte, zo de ‘Osiris-theologie’ van invloed geweest is op de afwijzing van de twee-naturenleer  in Zuid-Egypte.

Invloed van het oude religieuze denken is misschien nog zichtbaar in het vooraanzicht van de Koptische kerken die ons doen denken aan de voorgevels van Egyptische tempels, de door de priesters ingezegende amuletten en de veel voorkomende wierookdampen.

Oude Testament

De Kopten hebben wel grote waardering voor het Oude Testament. Hoewel zij Egyptenaren zijn en willen zijn, identificeren zij zich nooit met de farao en zijn legermacht, maar met Mozes en Israël. Het lied van Mozes (Ex. 15), waarin de uitredding door de Rode Zee wordt bezongen, is één van de vier vaste oden die in de dagelijkse Koptische  getijden worden aangeheven.

 Men leest de oudtestamentische geschiedenis als zijn eigen geschiedenis zoals wij Nederlanders ook vaak gedaan hebben.

Voor ons waren de Spanjaarden Amelekieten. Ook in Egypte is de kerk uit de synagoge voortgekomen. De invloed van het Oude Testament en het Jodendom  gaat soms dieper dan de verhalen. Kenmerkend voor de Oosterse orthodoxie, de Koptische orthodoxie ingegrepen, is de afwezigheid van beelden in de kerk.

Er zijn wel iconen toegestaan en mozaïeken, maar geen losstaande beelden.

Het is mogelijk dat  in deze beeldloosheid de oudtestamentische traditie in de kerkelijke kunst doorwerkt.

De Kopt leeft veel meer dan wij in het westen in geloofsverbondenheid met de strijdende en triomferende kerk van alle eeuwen.

Een kenner van de Kopten schreef eens:Wanneer je in de kloosterkerk van het Antoniusklooster of van het Makariosklooster naar de ronde koepel, dus naar de hemel kijkt, zie je om je heen een wolk der getuigen”.

Gemeenschap der heiligen

Kopten beleven nog sterk de gemeenschap der heiligen, waarbij zij vooral denken aan al de gelovigen die ons zijn voorgegaan.

Volgens de traditie hebben de apostel Petrus en zijn leerling Marcus het evangelie het eerst in Egypte verkondigd. Petrus en Marcus zouden  via Heliopolis naar de kolonie  Babylon zijn gegaan.

Zo  luidt de naam van een nederzetting in Zuid-Cairo, waar de Romeinen een fort gebouwd hebben. Vanuit die plaats zou Petrus zijn eerste brief geschreven hebben (1 Petrus 5: 13). De uitleggers zijn het er nu wel over eens dat met Babylon een pseudoniem van Rome is bedoeld