Geesteszieken en hun geloofsuitingen

Isolement 

Ernstig geesteszieken die  lang  verpleegd worden, leven in mindere of meerdere mate in een isolement.

Zij zijn ook onvrij,  zijn gevangenen van zich zelf, horig aan negatieve gedachten,

Ze bevinden zich in slavernij. Een isoleercel is het ergste isolement.

Een geesteszieke leeft als  een onvrije  meestal in een zekere afzondering.

In de taal vind je dit terug in het Nederlandse woord ‘zonderling’

en in het Franse woord ‘aliéné’ (=geestesziek).

Zonderling

Er zitten twee aspecten aan de ‘zonderling’. Het aspect van het  ‘abnormaal zijn’

Dit is ten diepste een afspraak van de meerderheid van de mensen in een bepaalde samenleving

Er zit ook  het aspect in van ‘geïsoleerd zijn’.

Geloofsuitingen van geesteszieken in een  langdurig  isolement hebben een bepaald patroon

We kunnen deze niet be-grijpen, om-grijpen en in begrippen vastleggen

Dat blijft het grote geheim tussen de Here God en hen zelf.

Veel  patiënten spreken over de Heilige Geest.  Zij identificeren zich ook soms met de Geest.

Kerkgangers  hadden op zondagmorgen de hulp ingeroepen van een patiënt

Daarna hadden zij hem  toegezongen:’Och schonk Gij mij de hulp van uwen Geest”.

Daarom moest hij wel gaan staan om zijn dankbaarheid te tonen.

Zonde tegen Heilige Geest

Depressieve bewoners zeggen vaak dat zij de zonde tegen de Heilige Geest bedreven hebben

Anderen hebben  een opgezwollen gevoel van eigenwaarde

Enkelen identificeren zich met  Napoleon of met de koningin van Engeland.

Zelfverheffing noem ik dit verschijnsel.  Zonder ethische beoordeling te geven

Ik neem aan dat deze twee verschijnselen te maken hebben met het geestelijk isolement van de patiënten

Twee spanningsextremen.

Elk mens leeft ten aanzien van zijn sociale contacten leeft tussen twee spanningsextremen

Het ene ogenblik is hij in de stilte van het alleenzijn.

Het andere ogenblik is hij weer opgenomen in het gegons van  veelvuldige contacten

Ons leven is polair bepaald

Dit heeft m. i. te maken met de polaire bepaaldheid van heel het menselijke leven.

Ik geloof namelijk dat de kunst van het leven is een goed evenwicht te vinden.

De eerste polaire verhouding is die van communicatie-isolement

De tweede polaire verhouding is die van vrijheidgebondenheid

Binnen deze twee relaties zal de mens – gezond en ziek –  altijd een evenwicht moeten vinden.

Er is een onophoudelijke  fluctuatie van  het ‘met zich zelf alleen zijn’ en het ’in gemeenschap zijn’

Evenwichtsconstante vinden

Daar tussen moet de mens een evenwichtsconstante  vinden.

Dit evenwicht gaat verloren  als de mens in een voortdurend isolement terecht  komt

Als dit evenwicht in het isolement niet tot stand komt,  zoekt men een andere evenwichtsconstante

Als de levensvulling door het contact met anderen verdwenen is ontstaat er een vacuüm

De medemensen zijn achter zijn horizon verdwenen

Hoe wordt zijn wereld weer bewoonbaar?

Met wie zal de geesteszieke dan beter kunnen communiceren dan met zichzelf.?

Eigen wereld

Deze mens gaat nu een eigen wereld opbouwen

Het "op- anderen-aangelegd zijn" wordt zo  geperverteerd 

De mens treedt nu alleen met zichzelf in affectieve relatie

Er is nu sprake  van een verstoord evenwicht in de polaire verhouding isolement- communicatie.

Er is ook nog een andere polaire verhouding namelijk die van gebondenheid – vrijheid

Elke langdurig  geesteszieke patiënt is een horige, een onvrije,  een mens die gebonden is

Poging tot herstel

Hij zal trachten ook dit verstoorde evenwicht te herstellen.

Hoe zou  hij dit beter kunnen doen dan zich te identificeren met de Geest, die waait waarheen hij wil?

In het  zich identificeren met de Geest meent hij zijn verloren vrijheid terug te vinden

In 1958 heb ik een jaar lang  mogen werken in het psychiatrisch ziekenhuis ‘Dennenoord’ in Zuidlaren als assistent van Ds. Kerssies.

Daar heb ik mij voorbereid op mijn doctoraal examen. Daar heb ik ontdekt dat ernstig geesteszieken die jaren

lang  verpleegd worden, in mindere of meerdere mate in een isolement leven. En mijn tweede conclusie was dat zij  ook on-vrij zijn, gevangenen van zich zelf, horig aan negatieve gedachten, ze leven in slavernij. Een isoleercel is het ergste isolement.

Afzondering overwonnen?

Een geesteszieke leeft als  een on-vrije  meestal in een zekere afzondering. In de taal vind je dit terug in het Nederlandse woord ‘zonderling’ en in het Franse woord ‘aliéné’ (geestesziek).

Er zitten twee aspecten aan de ‘zonderling’. Het aspect van het  ‘abnormaal zijn’ ( wat ten diepste een afspraak is van de meerderheid van de mensen in een bepaalde samenleving) en het aspect van ‘geïsoleerd zijn’.

Ik heb de indruk gekregen dat de geloofsuitingen van geesteszieken die jaren lang in een grote isolementssituatie hebben verkeerd, een bepaald patroon hebben.

Het geloofsleven blijft voor ons een geheim. 

We kunnen dit niet be-grijpen, om-grijpen en in begrippen vastleggen. De geloofsuitingen kunnen we wel  rubriceren.

Heilige Geest

Ik ontdekte dat veel patiënten vaak spraken over de Heilige Geest. 

Zij identificeerden zich ook soms met de Geest. Een van hen vertelde mij bijvoorbeeld, dat de kerkgangers op zondagmorgen zijn hulp hadden ingeroepen en dat zij dit daarna hem ook nog hadden  toegezongen:

’Och schonk Gij mij de hulp van uwen Geest”. Daarom moest hij wel gaan staan om zijn dankbaarheid te tonen. Anderen (depressieve bewoners)  zeiden mij telkens weer opnieuw dat zij de zonde tegen de Heilige Geest bedreven hadden. Zie bij Zonde tegen de Heilige Geest.

Opgezwollen gevoelens van eigenwaarde

Een ander verschijnsel dat ik aantrof was dat veel langdurig geesteszieken een opgezwollen gevoel van eigenwaarde hadden.

Sommigen identificeerden zich met  Napoleon of met de koningin van Engeland of met andere beroemde mensen.

 Ik noem dit fenomeen het verschijnsel van de zelfverheffing.Dit houdt geen enkele ethische beoordeling in.

Ik nam aan dat deze twee verschijnselen, namelijk het veelvuldig spreken over de Geest en de veelvuldige zelfverheffing te maken hebben met  het sociale en het geestelijke isolement van de patiënten

Ik nam ook aan dat elk mens ten aanzien van zijn sociale contacten leeft tussen twee spanningsextremen.

Het ene ogenblik is hij in de stilte van het alleen-zijn. Het andere ogenblik is hij weer opgenomen in het gegons van veelkleurige en veelvuldige contacten met andere mensen.

Polaire bepaaldheid.

Dit heeft te maken met de polaire bepaaldheid van heel het menselijke leven. Ik geloof namelijk dat het  leven polair bepaald is en dat de kunst van het leven is een goed evenwicht te vinden.

De eerste polaire verhouding is die van communicatie-isolement  De tweede polaire verhouding is die van vrijheid-gebondenheid. Binnen deze twee relaties zal de mens mijns inziens – gezond en ziek – toch altijd een evenwicht moeten vinden.

Hoe vind je evenwichtsconstante?

De mens zal in de onophoudelijke fluctuatie van  het ‘met zich zelf alleen zijn’ en het ’in gemeenschap zijn’ een evenwichtsconstante  moeten vinden. Dit evenwicht gaat verloren  als de mens in een voortdurmend isolement terecht komt Als dit evenwicht in het vlak van mede menselijke relaties niet tot stand kan komen door een jarenlang isolement, kun je je voorstellen dat men zal proberen ergens ander een evenwichtsconstante te vinden

Als de levensvulling door het contact met anderen verdwenen is en de geïsoleerde mens in een vacuüm is terecht gekomen, zal hij trachten  dit vacuüm op te vullen en zo het evenwicht in het polaire spanningsveld willen herstellen. Hoe zal de wereld van de geïsoleerde mens, achter welks horizon de medemensen zijn verdwenen, beter bewoonbaar gemaakt kunnen worden dan door zelf de lege plaatsen weer in te nemen ?

Met wie zal de geesteszieke dan beter kunnen communiceren dan met zichzelf.?

Daar de mens, die in het isolement zichzelf genoeg is, ook weinig of geen contact met anderen heeft door het geschreven woord, zal hij in het isolement een eigen wereld gaan opbouwen .In deze wereld zal een intra-individuele gemeenschapsoefening gemakkelijk door een zekere zelfcultivering gevolgd kunnen worden.

Het op anderen aangelegd zijn wordt zo  geperverteerd  waardoor de mens alleen met zichzelf in affectieve relatie treedt.

Zelfverheffing en opgezwollen gevoelens van eigenwaarde kunnen mijns inziens het gevolg zijn van een verstoord evenwicht in de polaire verhouding isolement- communicatie.

Vrijheid/ gebondenheid

Er is ook nog een andere polaire verhouding namelijk die van gebondenheid – vrijheid.Elke langdurig  geesteszieke  patiënt is een horige, een gevangene, een mens die gebonden is, een on-vrije.Hij zal trachten dit verstoorde evenwicht te herstellen. Hoe kan hij dit beter doen dan zich te identificeren met de Geest, die waait waarheen hij wil ?

In het spreken over de Geest en het zich identificeren met die Geest meent hij zijn verloren vrijheid terug te vinden. De Geest bleek voor vele patiënten symbool voor vrijheid te zijn. Zij waren zelf geboden aan de afdeling, maar de Geest met wie zij zich graag identificeerden, gaf hen vleugels om uit te vliegen

Ik herinner me iemand die altijd met geopende bijbel naar buiten ging. Daar begon hij te lezen waar de wind de bladzijden open sloeg. Dan was het – zoals hij mij zei – wettig gedeponeerd