Hemels zwijgen

En toen het Lam het zegende zegel verbrak, viel er een stilzwijgen in de hemel gdurende ongeveer een half uut (Openb.8:1)

Stilte van een half uur. Wat betekent dit zwijgen?. Is het een angstwekkend zwijgen? Nee het is een zwijgen in uiterste spanning. Let er op dat bij het verbreken van het zevende zegel Christus zal verschijnen. Het is het uur van zijn komst. Zo ver is het nog niet. Het is nu de tijd van de grote vertraging. De spanning stijgt met de minuut. Maar Hij komt nog steeds niet. De hemelbewoners houden hun adem in. Een stilte van een half uur. Dat is erg lang. Bij een dodenherdenking is een minuut voor ons gevoel al lang

Verstomd is het lied der schepping, der engelen en van de verloste mensheid Als met ingehouden adem wachten al de hemelbewoners af wat er nu gebeurn gaat.....

De Zoon des mensen heeft in zijn heerlijkheid plaats genomen Dan zal de Koninng zeggen; komt gezegenden van mijn Vader, beerft het Koninkrijk...Matt.25:34

Ik heb wel vaker op deze site iets over de hemel geschreven. Zie bijvoorbeeld bij Hemel, Hemelburgers en Hemels Jeruzalem. Bestaat de hemel wel? Is de hemel wel een Bijbelse plaats? Wij spreken wel over de hemelvaart van Jezus, maar we kunnen ons geen enkele voorstelling van de hemel maken. We kunnen de hemel niet lokaliseren ergens in het heelal (zie Schepping/Heelal). Het is in ieder geval één van de twee plaatsen waar God woont. In de NBG-vertaling lezen we in Jes. 57:15:”Want zo zegt de Hoge en Verhevene, die in eeuwigheid troont en wiens naam de Heilige is:In de hoge en in het heilige woon Ik en bij de verbrijzelde en nederige van geest”. Met het woord ‘hemel’ bedoelen wij de woonplaats van God. Zijn residentie. Daaraan denken we als we het hebben over de hemelvaart van Jezus en het hemels Jeruzalem en de Hemelburgers, Zie bij die items. En als we zeggen dat de hemel zwijgt, bedoelen we natuurlijk dat God zwijgt. Abraham hoorde nog een stem van God. Wij niet meer. Dat is vaak de ervaring van de moderne mens: Je hoort niets van God. De haak van zijn telefoon ligt er af. De verbinding is verbroken. Daarom denken veel mensen vandaag:”God is dood”. Of: ‘God bestaat niet” of “God slaapt” of God is hoogstens een gebeuren dat plaats vindt als twee mensen elkaar ontmoeten. In ieder geval geen persoonlijk God die oog heeft voor ieder mens en op ooghoogte met hem omgaat. Er zijn wel aanwijzingen dat er een God is, maar niemand kan bewijzen dat er een God is. Het probleem van de zwijgende God is een thema dat veel mensen vaak bezig houdt. Enkele dagen geleden bezocht ik een symposium waar dit thema centraal stond; De zwijgende God. Daarover schreven Dr. Marco Korpel en prof. Johannes de Moor een boeiend boek. De zwijgende God is voor filosofen en theologen een groot vraagstuk. Maar laten we het eerst eens hebben over de zwijgende mens.

Lof der zwijgzaamheid

De ware godsdienst begint met zwijgen. Inzicht begint met sprakeloosheid. God kan pas spreken tot ons als wij eerst zwijgen. Daarom moeten we weer de lof der zwijgzaamheid zoeken De angst voor de stilte drijft de moderne mens uit om lawaai te maken.

Het vervulde zwijgen

De ware godsdienst begint dus ook met zwijgen. Er is ook het formele, betekenisloze zwijgen. Dat is het tegenovergestelde van het vervulde zwijgen. God kan pas spreken tot ons als wij eerst zwijgen en luisteren. Daarom moeten we weer de lof der zwijgzaamheid zoeken. De angst voor de stilte drijft de moderne mens uit om lawaai te maken. De gedachte van de zwijgende God, kan ons ook verrukken en ontroeren. En er is een zwijgen dat geboren is uit liefde voor de ander, wiens smeerlapperij men wil bedekken. De liefde bedekt en verzwijgt alle dingen. Zwijgen kan daarom ook een gestalte van de liefde zijn.

En er is een zwijgen dat geboren is uit liefde voor de ander, wiens smeerlapperij men wil bedekken. De liefde bedekt en verzwijgt alle dingen. Zwijgen kan daarom ook een gestalte van de liefde zijn. Het is genade dat God ook een zwijgende God is!!

De mooiste tekst van het vervulde zwijgen vinden we in Zefanja 3 : 17 De Here uw God, is in uw midden, een held die verlost. Hij zal zich over u met vreugde verblijden;

Hij zal zwijgen in zijn liefde!

Er komt een dag waarop God Zelf sprakeloos van liefde zal zijn voor zijn volk. Die liefde zal zo oeverloos groot zijn dat Hij geen woord meer kan uitbrengen!Dan houdt de HEER God niet alleen van ons, maar is Hij ook verrukt en intens gelukkig met ons. Toch is het zwijgen van God voor velen een probleem!

Toch een probleem

Maar voor vele christenen is het zwijgen van God een probleem. Je hebt bijvoorbeeld grote zorgen. Je bent ziek. Je bidt om genezing of om uitkomst uit de misère. Maar de hemel zwijgt. Je krijgt geen antwoord. Er gebeurt niets. Het is mogelijk dat je God helemaal niet meer ervaart. Bijvoorbeeld door wat je om je heen ziet of zag gebeuren. Het is toch verschrikkelijk wat je allemaal kunt zien op het journaal. In deze wereld schijnt God monddood gemaakt te zijn. Hij zwijgt.

Geen Bijbelse plaats

Nu is de zwijgende hemel in strikte zin geen Bijbelse plaats. Toch wil ik er iets over zeggen naar aanleiding van mijn bezoek aan genoemd symposium. Daarbij maak ik graag gebruik van een uitvoerige bespreking van Koert van Bekkum in het Nederlands Dagblad van het boek “The Silent God.” van Marjo Korpel en Johannes de Moor, dat onlangs vertaald is.

Tekst niet onder stolp

Wat mij opviel op dat symposium was dat mevr. Korpel met nadruk zei dat wij de tekst van het Oude Testament niet onder een stolp moeten zetten. Op die manier isoleren wij de tekst van de omgeving. Dat is ook zo. Zij heeft dat ook duidelijk aangetoond in haar publicaties over Izebels zegel. Zie bij Izebelss zegel En bij onze bezoeken aan Thebe is het mij bijvoorbeeld telkens weer opgevallen dat de tempel van Salomo hetzelfde patroon heeft als de tempel van Karnak. Aan het einde van onze verkenningen door het tempelcomplex kwamen we altijd weer terecht in het heilige der heiligen waar het altijd donker was. De tempel van de Farao heeft dezelfde indeling als die van Salomo. Dat betekent zeker niet dat de tempel van Salomo op hetzelfde niveau staat als de tempel in Thebe en van daaruit uitgelegd kan worden. De tempel van Salomo was een beeldloze tempel en ze fungeerde ook als het huis van de God van Israël en plaats der verzoening. Zo kun je zeker ook het zwijgen en spreken van de goden van de volken vergelijken met het spreken en zwijgen van de God van Israël. Maar er is een grens. Het spreken van God is uniek en onvergelijkelijk. Net zo goed als het onjuist is om de tekst van de Bijbel onder een stolp te plaatsen en zo te isoleren van de context, kun je ook een andere stolp gebruiken die je isoleert van het unieke en bijzondere karakter van Gods openbaring. Het spreken en zwijgen van de levende God is uniek, niet te vergelijken met hert spreken en zwijgen van de heidense goden. Er is dus ook nog een andere stolp. Die stolp is de idee dat God nooit direct iemand aanspreekt, zelfs niet rechtsreeks gesproken heeft tot mensen als Mozes, Samuël en Paulus. Hij zou daarbij altijd mensen als media gebruiken.

“Godsverduistering”

In de jaren tachtig hadden de theologen de mond vol over de zogenoemde ‘woestijnervaringen’.

De door Friedrich Nietzsche verkondigde ‘dood van God’ scheen ook in de kerk een werkelijkheid geworden in de jaren tachtig. Velen ervoeren de ‘Godsverduistering’ aan den lijve. Hoe kun je ervaren dat God bestaat? Dat Hij spreekt en gesproken heeft? Hoe weet je nu dat God zich met jou bemoeit? Heeft God ooit wel gesproken tot Abraham, tot Mozes en Paulus?

Tien jaar later kwamen deze vragen op de achtergrond. Dat had zijn reden in de opgekomen belevingscultuur. Nieuwe vormen maakt het schijnbaar gemakkelijker Jezus te omarmen en God daadwerkelijk te er varen. Die vormen sloten zich aan bij de belevingscultuur. Aan de ene kant scheen de moderne mens totaal doof te zijn voor het Evangelie. God was de zwijgende God. Maar in de nieuwe stroming stond de religieuze beleving centraal. Je kon God weer ervaren. Je kon Gods stem weer beluisteren. Dat was het geluid bij tal van spiritualiteiten. Tegelijk kwam weer een andere vraag op: Hoe kun je weten of de stem van je hart de stem van God is?Waar laat God van zich horen? Of is de hemel soms gesloten?

Zwijgt de hemel?

Wat bedoelen filosofen, schrijvers en filmmakers als zij het hebben over het zwijgen van God? De schrijvers van boven genoemd boek beginnen hun zoektocht bij de Bijbel. De schrijvers bespreken vrijwel alle passages over het spreken en zwijgen van God in de Bijbel en plaatsen die in de context van het spreken en zwijgen van goden in de oudheid. In allerlei documenten lezen we dat ook zij spreken en zwijgen. Natuurlijk komen hier allerlei vragen. Hoe zit het nu met de Openbaring? Liet God zich kennen door echt tot Israël te spreken? Spreekt God vandaag nog? En wat betekent het zwijgen van God dat wij vandaag ervaren?

Moderne visies op Gods stilzwijgen

Elie Wiesel nam in Auschwitz afscheid van God. Later begon hij toch weer over Hem te spreken. Dit verlangen naar God en tegelijk het vaststellen dat Hij zich niet uitspreekt, is typerend voor onze moderne cultuur. Er zijn nogal wat theologen en kunstenaars die menen dat een radicale transcendente God alleen door stille devotie of mystiek ervaren kan worden ervaren. Anderen zien in de stilte die de mensen van boven ervaren als een gevaar. Je kunt de stilte ook gebruiken om je zelf te cultiveren.

Wat is zwijgen?

Zwijgen is niet niks. Het veronderstelt een relatie tussen mensen waarin sprake is van contact en gesprek. Er zijn verschillende betekenissen van het zwijgen. Je kunt zwijgen omdat je boos bent of omdat je de ander niet wil kwetsen. Volgens de schrijvers kun je alle varianten hiervan terugvinden in de communicatie tussen goden en mensen en tussen de God van Israël en de nieuwtestamentische gemeente. We moeten geen stolp over Gods spreken aan Israël leggen en het volk Israël isoleren van de heidense omgeving. Opvallend is dat er veel vaker gesproken wordt over het spreken van de goden dan over hun zwijgen. En ook is in de Bijbel is het zwijgen van God een uitzondering. Het zwijgen is ondergeschikt aan zijn spreken. Psalmdichters leggen zich niet bij dit zwijgen van God neer. Ze bonken op de hemelpoort en smeken God zijn stilzwijgen te doorbreken. In de oude psalmberijming stond “Gods verborgen omgang vinden zielen waar zijn vrees in woont.” Het is een beetje vreemde volgorde omdat het onderwerp(zielen) achteraan komt. Maar de betekenis is duidelijk:Jegens gelovigen die respect hebben voor de Heilige, zwijgt God niet.

Een verschil

Er blijft een fundamenteel en principieel verschil tussen het zwijgen van de heidense goden en het zwijgen van de God van Israël want de goden hebben geen liefdevolle verbondsrelatie met de mensen zoals de God van Abraham.

In Zefanja wordt er van God gesproken, dat Hij zal zwijgen in zijn liefde. God is namelijk helemaal weg van zijn volk, Hij zal zwijgen in verrukking.

Altijd door mensen?

Spreekt God altijd door mensen? Zo denken de schrijvers van het boek De zwijgende God. Sprak God dan niet rechtstreeks tot Abraham en Mozes? Welk mens was daar dan een medium?Hoe was het in de oudheid? In de oudheid spraken de goden via speciale bemiddelaars. Profeten, priesters, tovenaars. De schrijvers trekken nu de lijn door en beweren dat dit nog altijd zo is, omdat de Bijbeltekst niet onder een stolp ligt. De tekst is ingebed in de cultuur van die tijd. Maar dat sluit toch niet a priori uit dat in sommige gevallen het spreken van God direct kan zijn? God sprak toch rechtstreeks tegen Mozes, Samuël en Paulus?Hij sprak met Mozes ‘ van mond tot mond’ . En welke man zou namens Jezus gezegd hebben tot Paulus: Sau Saul, waarom vervolg je Mij? Deze passages benadrukken toch heel duidelijk dat het God was die sprak? Er was immers geen tussenfiguur of bemiddelaar! Bij de roeping van Samuël bleek het inderdaad de stem van God te zijn. Geen wonder wordt er bij geschreven, want er waren toe nog geen zieners. Er zijn theologen die menen dat we bij de roeping van de apostel Paulus sprake was een een hallucinatie.

Openbaring en ervaring

Natuurlijk wordt de mens ingeschakeld in het spreken van God Maar daarbij wordt het directe spreken van God niet op non-actief gezet. We zullen inderdaad moeten onderscheiden tussen openbaring en inspiratie aan de ene kant en verlichting door de Geest aan de andere kant. We mogen het door de Geest verlichte denken niet op hetzelfde niveau brengen als Gods openbaring.

Zonde en oordeel

Het zwijgen van God kan een oordeel inhouden (Jesaja en Ezechiël). De ballingschap wordt getekend als een periode van Gods straffende zelfverberging. De schrijvers willen daar niet van weten als de vraag gesteld wordt of dat soms ook voor deze tijd een reden van Gods zwijgen kan zijn.

Als we schrijven over de zwijgende God dan is Hebr 1 : 1 een zeer belangrijke tekst. “Op velerlei wijzen en langs velerlei wegen heeft God gesproken door de profeten, maar nu de tijd ten einde loopt, heeft God door ons gesproken door zijn Zoon. De verkondiging van de sprekende God vindt hier zijn diepste vervulling! Ik vind het jammer dat dit aspect op het symposium niet ter sprake kwam.

Gebrek aan Heilige Geest?

En spreekt God doo nu nog steeds niet door de Heilige Geest? Dat wij mensen zo vaak God ervaren als een zwijgende God kan natuurlijk ook aan ons liggen. We kunnen door ons ongeloof een dam opwerpen tegen de vloed en invloed van de Geest. We kunnen het vuur van de Heilige Geest uitblussen met de waterslang van de spot. We hebben een groot tekort aan Heilige Geest en misschien is dat de oorzaak dat we het gevoel hebben dat God doofstom is geworden en de hemel zwijgt.