Heliand Saksen

Zo heet een oud-Saksisch gedicht over het leven van Jezus.

Het verscheen in 835 en werd vermoedelijk geschreven in opdracht van Lodewijk de Vrome ten behoeve van de bekering van de Saksen.

Jezus als Germaanse vorst

Jezus wordt daarin voorgesteld als een Germaanse vorst die met zijn volgelingen door het land trekt.

Leefgebied van de Saksen was Oost-Nederland en een gedeelte van Noord-Duitsland.

Jezus wordt uit de context gelicht en over geplaatst naar het noorden in de 9e eeuw.

Jezus als krijgsheer

Jezus is geen rondtrekkende rabbi, maar een krijgsheer. De discipelen zijn geen eenvoudige vissers, maar helden.

De eerste volledige vertaling is nu  in het Nederlands vertaald.

Verschillende woorden die in de Nederlandse geloofstaal nog steeds worden gebruikt, zoals  kribbe, ootmoed en dopen vinden hun oorsprong in de Heliand.

Hoe ziet men Jezus?

Christus wordt er in voorgesteld als een adellijke heer die met zijn gevolg door het land trekt. Hij verwacht van zijn volgelingen trouw en biedt in ruil daarvoor zijn beschermelingen bescherming in dit leven en in het leven na dit leven

Inculturatie

Heliand staat bekend als een van de vroegste vormen van inculturatie’, evangelie toegesneden op de toenmalige cultuur.  

Er bestond een kloof tussen de adel die het voor het zeggen had en het gewone volk dat niets te zeggen had..

De Christusfiguur is dan ook geen lijdende Christus, maar een heersende Christus, als een machtige God, die stormen stilt, doden opwekt en zieken geneest. mensen worden opgeroepen Jezus te volgen.

Ook de bergrede wordt er in vermeld. Waarschijnlijk werd er uit voorgelezen tijdens de maaltijd in de kloosters

De Heliand: aangepast evangelie

 De Germanen hebben zich geërgerd aan de zwakheid van God in Christus.

Omstreeks het jaar 830 doet men een poging de Saksen te bereiken met het Evangelie, en wel door van de vier Evangeliën één verhaal te maken en meteen ook enkele aanpassingen te verrichten.

Het resultaat is de Heliand.

In de Heliand wordt de bijbelse boodschap niet bruut vervormd;de veranderingen zijn ogenschijnlijk betrekkelijk klein.

Zo wordt verzwegen dat Jezus besneden is, als zoon van Israël.

Men kon het niet gebruiken. De Saksische Germaan houdt van kracht, en daarom bewaken de herders in de geboortegeschiedenis van Christus dan ook geen schapen, maar paarden.

Christus trekt Jeruzalem ook niet binnen op een ezel, maar weer op een paard.

Een nieuw element is ook dat Christus ontsnapt aan hen, die Hem gevangen genomen hadden.

Maar liefst twaalf keer horen we over de ‘runen’, het goddelijk schrift volgens de Germaanse mythologische voorstellingen.

En ook het Lot speelt een grote rol. ‘De schrijver van de Heliand wil aantonen, dat Christus van hogere goddelijke status is dan Wodan en dat Hij de genadeloze beslissingen van het Lot kan veranderen.

Wodan wordt verslonden door de wolf Fenrir, Thor verliest het gevecht met de wereldslang, maar Christus is superieur aan de wolf en de slang, zoals blijkt uit Zijn wandelen op de zee en Zijn opstanding.’

De dood van Christus wordt getekend als de ontsnapping van een krijgsgevangene uit de greep van zijn gevangenbewaarders en Zijn opstanding als de terugkeer van de Leidsman tot Zijn volk.

Van de opgestane Christus wordt een beeld geschetst dat hoop biedt op een Saksische opstanding.’

De Heliand stelt de Saksen dus in staat om nog iets van de oude identiteit het heidendom te zoeken.

Het Evangelie is aangepast De Germaan in ons heeft het niet kunnen verkroppen dat het zwakke van God sterker is dan de mensen (1 Kor. 1,25).

Saksen

De Saksen waren een losse federatie van stammen tussen de IJssel en de Elbe. Aan de noordkant werden ze begrensd door de Friezen en aan de zuidkant door de Franken.

De Franken hadden een enorme expansiedrang.

Ze waren al vroeg christen geworden. Voor de Saksen en de Friezen was Christus de god van hun vijand.

Karel de Grote zette de fries Liudger in om de Saksen te bekeren. Hij werd de eerste bisschop van Munster. Zendelingen probeerden altijd eerst toegang te verkrijgen tot de hoogste kringen