Schuld en Schaamte

De moderne mens heeft niet zo zeer meer een schuldgevoel, maar wel de angst aan de schandpaal gebonden te wordenwel Angst voor gezichtsverlies en identiteitsverlies

De verloren zoon had niet alleen een schuldgevoel. Hi had ook een grote schaamtegevoel. Hij was nog minder dan een varkenshoeder.

Ik had hier ook boven kunnen zetten : Van varkenskot tot Vaderhuis’. dan was ik meer in de sfeer van Bijbelse plaatsen gebleven. Maar  niemand zal varkenskot als Bijbelse plaats opzoeken. Ik geef mezelf de vrijheid soms grenzen te overschrijden. Welnu: de verloren zoon voelde zich niet alleen schuldig, maar hij schaamde zich ook diep. Hij leed een enorm groot identiteitsverlies. Hij werd nog minder dan een varkenshoeder. Die mocht immers nog van de varkenspeulen eten. (Luc. 15:16))

Schande, schuld en schaamte hebben veel met elkaar te maken. We leven vandaag niet meer in een schuldcultuur, maar in een schaamtecultuur. Schuld richt zich op een gebeurtenis, maar schaamte heeft  in de eerste plaats met  mij zelf, met mijn persoon te maken. In de tijd van Calvijn en Luther leefde men vooral in een schuldcultuur. Luther werd gekweld door de vraag:”Hoe krijg ik een genadig God? Hoe weet ik dat God mij als groot zondaar wil aannemen?  Luther hunkerde naar vergeving. Hij had er alles voor over om te weten dat zijn schuld vergeven was.

Het is de gekruisigde Christus alleen die de schuld kan vergeven. Hij heeft immers de straf gedragen die wij hebben verdiend.(Jes. 53:6 e.v.) Hij is het hitteschild dat de hite van Gods toorn opvangt Rubens schildert Jezus ook met de lendedoek.Hij was aan het kruis echter volkomen naaakt. Een grote schande,  Hij was ook door iedereen te zien

  Omstanders bij het kruis  

Schaamtecultuur

In een schaamtecultuur spelen deze vragen geen enkele rol meer. Daar is men helemaal niet meer bezig met de vraag wat God van ons zegt en hoe Hij over ons denkt, maar de vraag wat de mensen, de buren en van mij denken. In een schaamtecultuur is men vooral afhankelijk van het oordeel van het publiek. Voor de mens die in een schaamtecultuur leeft is het erg belangrijk wat de mensen zullen zeggen. Hij is bang dat hij aanzien zal verliezen.

Je bent niemand meer, iedereen ziet het en je bent machteloos nog iets te doenJe verliest je identiteit. De terechtstelling is openbaar en je kunt niet vluchten

Identiteitsverlies

Hij is doodsbang dat hij  aan de schandpaal genageld zal worden. Schaamte heeft te maken met onze identiteit. Bij schaamte voelen we ons afgewezen .W e voelen ons niet herkend en erkend.  De mens van onze tijd wil gezien en erkend worden. Gezien en herkend worden op de TV is helemaal het einde. Daarom  is vorige maand het complimentenboek uitgekomen. De mens van vandaag heeft complimenten nodig.  In onze schaamtecultuur ben je niet wat je graag zou willen zijn. Het ideaalbeeld dat je van jezelf hebt komt niet overeen met het  beeld dat anderen van je hebben Je hebt dan een groot identiteitsverlies.

Je wordt gezien en bespot

Voorbijgangers en omstanders dreven de spot met Jezus

Een tweede kenmerk van een schaamtecultuur is dat je identiteitsverlies  door ieder een te zien is. Het is openbaar. Iets wat niet gezien mag worden, moet natuurlijk verborgen blijven. Je gaat de mensen mijden. Je voelt je ‘uitgekleed’, in de kou staan. Je bent een loser. Vooral in deze crisistijd. Het negatieve oordeel dat anderen over jou hebben is bepalend voor je gevoel van eigenwaarde. Je voelt je zoals de verloren zoon zich voelde als varkenshoeder. Hij voelde zich waardeloos. Iedereen zag hoe een rijke boerenzoon aan lager wal geraakt was. Idereen dreef de spot met hem.

Hoe is je  reactie?

Een derde aspect  in de schaamtecultuur is dat je je wilt verstoppen. Je wilt wegvluchten, weg van de spottende blikken van de mensen. Je slaat je handen voor je ogen. Je wil onderduiken. Maar je kunt het niet. Wat je hebt gedaan, komt in de pers, zelfs op de tv. Je bent aan de schandpaal gebonden, iedereen steekt de gek met jou en je kunt er niet afkomen. Deze drie aspecten van de schaamte  zie ik ook weer bij de Gekruisigde  Ook Jezus werd aan de schandpaal gebonden, iedere voorbijganger bespotte Hem. Hij kon er ok niet afkomen of zich verbergen. Daarover meer in het item ‘Kruis als schandpaal’

Kruis als schandpaal

In het Nieuwen Testament spelen niet alleen schuld en vergeving, maar ook eer en schaamte een grote rol. De gekruisigde Christus heeft  niet alleen onze schuld verzoend, maar ook onze schande gedragen. De elementen die we tegenkomen in onze schaamtecultuur komen we ook tegen bij Jezus. In de eerste plaats vindt er bij Jezus een enorm identiteitsverlies plaats. Hij heeft zich  aan het kruis zo diep laten vernederen, dat er van de luister van zijn Hoge Komaf schijnbaar niets meer overblijft. Hij wordt niet erkend als messias,

Zijn goddelijke glans is verdwenen. Hij wordt tentoongesteld als een misdadiger. Wie herkent in deze gekruisigde man nog een verlosser? Is Hij werkelijk de Messias? Is Hij werkelijk Gods geliefde Zoon? Alle heilige  gloed is van Hem afgenomen. Bij geen ander mens kan het identiteitsverlies groter zijn dan bij Jezus de Gekruisigde. Jezus’ vernedering wordt  ontroerend bezongen in Gez. 189:1

Is het u wel eens opgevallen,dat op alle schilderijen waar we de gekruisigde  Heiland zien afgebeeld, Hij een lendendoek om heeft? Dat is  niet werkelijkheidsgetrouw. Jezus hangt net als alle gekruisigde mensen uit die tijd, naakt aan het kruis. Over zijn kostbaar overkleed hebben de soldaten geloot. Dat hadden zij hem van het lijf getrokken. Maar ook zijn lendendoek mocht hij niet behouden. Van een gekruisigde werden alle kledingstukken  afgenomen. Niets dat hem nog enig gevoel van eigenwaarde zou kunnen geven mocht hij behouden. Wat bleef er nu nog over van zijn messiaanse waardigheid? Maar Jezus liet zich niet afschrikken van de schande en schaamte  van de kruisdood.

Schaamte

Ook het tweede aspect van de schaamtecultuur, was op Hem van toepassing. Het identiteitsverlies van deze vernederde man uit Nazaret  kon iedereen zien. Hij werd openlijk tentoongesteld. De executie was openbaar. De terechtstelling van een jood was een publiek gebeuren. Golgota lag aan een drukke  verkeersweg, even buiten de stad Jeruzalem. Veel voorbijgangers passeerden de kruisheuvel en zagen Jezus hangen(Matt 27:39). De  overpriesters en de Schriftgeleerden  dreven de spot met  Hem:’Anderen heeft hij verlost, laat hij nu zichzelf redden’. Van zijn goddelijke eer blijft niets meer over.

Derde aspect

Tenslotte is er nog dat derde aspect van de schaamte. Iemand die zich schaamt wil zijn handen voor zijn gezicht slaan. Hij wil niet gezien worden. Hij wil weglopen, verdwijnen uit de spottende blikken van de mensen. Maar Jezus kan zijn handen niet voor zijn gezicht slaan. Hij kan ook niet weglopen, want Hij is vastgebonden. Het is onmogelijk te vluchten of zich te verbergen. Dat moet het lijden van Jezus eindeloos verzwaard hebben.

Wat heb je daar nu aan?

Juist in onze schaamtecultuur is het zo fijn te weten,dat Jezus aan het kruis niet alleen onze schuld verzoent, maar ook onze schande draagt en onze eer en persoonlijke waardigheid herstelt ! Je hoef je niet te schamen. Je mag er echt helemaal zijn. Hoe weten we dit? Wel dat heeft Jezus ons zelf vertelt in de gelijkenis van de verloren zoon(Luc. 15: 11).In die gelijkenis   schetst Jezus ons portret. Wij zijn die verloren zoon en natuurlijk ook die verdoolde  dochter. Hij was beslist geen voorbeeldige zoon, maar hij is voor ons wel een voorbeeld. De zoon zegt: “Vader ik heb gezondigd tegen de hemel en voor u en ik ben niet meer waard uw zoon genoemd te worden’. Wat zien we nu aan hem gebeuren? Toen de vader hem in de verte zag aankomen, rende hij op hem af, viel hem om de hals en kuste hem. Jezus wil zeggen:Zo vergevingsgezind is mijn hemselse  vader. Dat betreft  dus de vergeving van onze schuld.

Waardigheid hersteld

Maar er is nog iets. De vader laat hem een mooi gewaad aantrekken, doet een ring aan zijn vinger en geeft hem sandalen aan  zijn voeten. Nu is zijn schande weggenomen, zijn eer hersteld. Zijn vieze, rafelige plunje  van een varkenshoeder is hij kwijt. Hij is onherkenbaar geworden. Hij lijkt nu wel een edelman. Hij mag er weer zijn: zoon van zijn vader. Zo vader zo zoon. Uit de Bijbel weten we dat Christus niet alleen onze schuld verzoend heeft, maar dat Hij ook onze schande heeft gedragen toen hij naakt aan het kruis hing met de spottende blikken van  de voorbijgangers op Hem  gericht. Hij heeft immers in onze plaats geleden en is ook plaatsvervangend  gestorven.