Betlehem Pesachlam

Betlehem: verrassende uitleg

De kudden pesachlammeren moesten zo dic ht mogelijk bij de tempel van Jeruzalem gefokt en bewaard worden. Daarom kozen de tempelpriesters de velden van Efrata uit.. Jeruzalem lag toen wat verder weg dan hier te zien is.

Schapen werden niet voor de wol gefokt, maar om geofferd te worden in de tempel.

Kerstboodschap aan de herders

SAMENVATTING

• De herberg uit Lucas 2 is hoogstwaarschijnlijk geen herberg geweest, maar een nachtverblijf dat nazaten van koning David gehuurd of besproken hebben met het oog op de volkstelling
• Toen  ook Maria daar aankwam,kwam ze tot de ontdekking dat daar te midden van al die mensen geen plaats was voor een barende vrouw
• Ze ging daarom met Jozef naar het hoofdkwartier van de tempelherders, de Migdal Eder,en daar beviel zij van haar eerstgeboren zoon en legde hem in de voedertrog voor pesachlammetjes
• De wacht -houdende herders hebben zich na de boodschap van de engelen gehaast naar de hen bekende plaats in hun hoofdkwartier en daar vonden ze tot hun verbazing inderdaad een baby liggen in de voedertrog voor de pesachlammetjes
• Ook de magiërs hebben dáár en niet bij een kribbe Jezus geschenken aangeboden.
•  In Matt.2:21 lezen we niet van een kribbe, maar van een huis, dat de centrale verblijfplaats van de herders geweest zal zijn=========================================================

Kerstfantasie

Er is rond het Kerstfeest veel gefantaseerd. Zoals ook nu nog kerstromantiek met kerkjes, klokjes en kaarsjes domineert  in de grote warenhuizen. De magiërs ( de ’wijzen uit het oosten’) zouden drie koningen geweest zijn. Jezus zou in een kribbe zijn geboren en een norse herbergier zou Jozef en Maria hebben weggestuurd. Sinds Franciskus van Assisi - de dierenvriend -  horen de os en de ezel ook bij het Kersttafereel 

Lucas 2

De kerststal wordt in Lucas 2 echter niet genoemd. Het Griekse woord dat meestal vertaald is door ‘kribbe’ heeft  de suggestie opgeroepen, dat Jezus geboren is in een stal. Daarom heen zijn de herdersvelden ontstaan. Die kribbe blijkt een voedertrog voor pesachlammeren te zijn geweest,die bestemd waren voor de offerdienst in de tempel. De herders van Efrata waren geen gewone herders, maar tempelherders in dienst van de tempel te Jeruzalem. Bovendien blijkt er in Lucas 2 ook  helemaal geen herberg voor te komen. Kortom: de traditionele uitleg van de situatie bij Lucas 2 zou niet helemaal kloppen. In de bekende geschiedenis van Lucas 2 komt geen kribbe voor en geen herberg. Nieuwe kritische doorlichting gaat echter niet in op de boodschap, maar op de fantasie die wij aan het Kerstevangelie hebben toegevoegd.

 Pesachlammeren 

Betlehem betekent ‘broodhuis’.De plaats moet dus van oudsher omringd geweest zijn door graanakkers en niet door herdersvelden. Lieten de herders uit Lucas 2 hun schapen daar wel grazen? Er staat dat er herders in die landstreek waren die zich ophielden in het veld. Wat deden die herders dan daar? “Zij hielden des nachts de wacht over hun kudde”. In de schaapskooi of schaapsgrot moesten de schapen en lammetjs beschermd worden tegen jakhalzen, wolven en andere wilde dieren. Overdag was dat niet zo nodig. Wat waren dat voor schapen? Die schapen fokte men niet voor de wol. Bij de velden van Efrata moeten we heus niet aan Texel denken. Maar aan de tempel van Jeruzalem, die hier slechts enkele kilometers vandaan was. Andere velden dan die van Efrata lagen te ver weg.De herders van Efrata waren tempelherders en zij hadden als taak pesachlammetjes te fokken en te beschermen. Op het Joodse Paasfeest moest elke jood een paaslammetje offeren. En die werden gefokt en bewaakt door de herders van Efrata. De priesterlijke herders kozen het meest zuivere lam uit op de 10e Nisan om het op de 14e Nisan naar de tempel te brengen .Daar werd het geslacht als het paaslam. Vier dagen moest de offeraar het lammetje als zijn eigen kind verzorgen Het waren uitgerekend deze pesachlammeren  van de  tempel waarover de herders de wacht moesten houden.

 Hoofdkwartier tempelherders

Sliepen alle herders tussen de lammeren in? Nee, want zij logeerden in hun eigen hoofdkwartier even buiten de stad. Volgens Joodse overlevering heette zo’n gebouw een Migdal Eder, een Wachttoren. Het had veel weg van een gewone woning. Van daaruit hielden ze de wacht over de lammeren. In zo,n Migdal kregen de lammetjes ook te eten en te drinken. Daar stond ook een grote voertrog klaar. In zo’n voertrog sliepen ze niet maar kregen zij hun voer. In een dergelijke voerbak van de Migdal Eder legde Maria haar baby, nadat ze hem eerst in een doek had gewikkeld. Waarom legde ze hem daar neer? In de oude berijmingen staat: omdat er voor hen geen plaats was in de herberg. Maar om een kind ter wereld te brengen was bij zoveel mensen bij elkaar in de kataluma  geen geschikte plaats.

Kataluma

Het woord kataluma betekent onder andere bovenzaal, bovenvertrek. Ook de vermogende? Maria de moeder van Marcus bezat in Jeruzalem  een groot huis met zo’n kataluma. Ik heb altijd aangenomen dat een kataluma het gastenverblijf van de herberg op de tweede etage van de herberg in Betlehem was. In de gebruikelijke uitleg werden Maria  en Jozef naar het dierenverblijf op de begane grond verwezen om dat er in het gastenverblijf geen plaats was als plek om te baren . Ik vermoed dat de kataluma een heel ander vertrek was. Een vrij groot vertrek dat waarschijnlijk door de Koninklijke verwanten van David gehuurd was met het oog op de volkstelling. Natuurlijk wist Lucas dat Jozef en Maria niet alleen naar Betlehem gingen, maar als historicus laat hij elk detail weg dat niet belangrijk is. Wat is dan belangrijk? De beschrijving van de geboorte van Jezus. Het is ook zeker dat Jozef en Maria met een gezelschap hebben gereisd. We hoeven volgens Lucas terecht niet te weten elke neven en nichten van David daarbij behoorden.

Uit het geslacht van David

Honderden mensen uit Galilea vertrokken tijdens de eerste Pesachweek naar Jeruzalem.Bij een volkstelling vaker. Reizen deed men altijd in grote groepen. Met z’n tweeën reizen was veel te gevaarllijk.Maria en Jozef zullen heus niet op de bonnefooi naar Betlehem zijn afgereisd. Buren en vrienden zullen meegereisd zijn. Maar vooral zullen in het grote gezelschap dat uit Nazaret vertrok, familieleden van Koninklijke bloede geweest zijn, omdat Jozef een nazaat van koning David was. “Ook Jozef trok op van Galilea naar Judea, naar  de stad van David, die Betlehem heet, omdat hij uit het geslacht van David was (Luc.2:4)Die familie zal zonder twijfel plaats gereserveerd hebben in Betlhem. Welnu, deze grote groep verwanten zal in Betlelem een kataluma gehuurd hebben. Een nachtverblijf, een grote bovenzaal waar velen konden slapen. Ik kan mij voorstellen dat Maria met schrik naar die talrijke schare  gekeken heeft, die ook daar ging logeren. Moet zij hier bevallen van haar kind? Maar dat kan toch niet? Daarom zal zij uitgeweken zijn naar de verblijfplaats van de herders, even buiten de stad. In de oude berijming staat nu: ze wikkelde hem in doeken en legde hem in een kribbe, omdat er voor hen geen plaats was in de herberg. Dat betekent dus ze legde hem in de voerbak voor het pesachlammetje van het hoofdkwartier van de herders omdat voor hen geen plaats was in de kataluma,het nacht verblijf waarop de familie van Jozef beslag had weten te leggen. Ik heb altijd gedacht dat Maria naar de eerste etage van een herberg werd verwezen door een norse herbergier. “Geen plaats voor jullie. Ga maar naar het nachtverblijf van de dieren”. Toen Maria tot de ontdekking kwam dat er voor haar geen plaats was in het door de Koninklijke familie uitgeiozen nachtverblijf, zal zij kordaat besloten hebben dan maar naar de Migdal te gaan. Zij zal met Jozef nog een vrij groot eind hebben moeten lopen naar het gemeenschappelijke herderlijke nachtverblijf  van de herders. Daar bij de herders vond de bevalling plaats. Daar werd Jezus geboren. Daar bevond zich de voertrog waar Maria Jezus heeft ingelegd,ingelogd. 

Twee groepen herders

Ik vermoed dat het maar één voerbak geweest is. We moeten het ons dan zo voorstellen; er waren twee groepen herders. Herders in het open veld en herders  die zich in het hoofdkwartier Betlehem bevonden. De Kerstboodschap kwam tot de herders in het open veld, maar het Kerstkind lag in de voerbak van het hoofdkwartier van de herders. Dat hoofdkwartier kan voor een gedeelte een holte in een rots zijn geweest, waarover een woning gebouwd was. Het was zeker geen stal. Matteüs vertelt dat de magiërs niet een stal  binnen kwamen met hun geschenken, maar een gewoon huis . Gewone huis werden vaak boven een grot gebouwd.(Matt.2:11).

De voerbak voor de pesachlammetjes

Hoe wisten de herders in het open veld nu waar ze de geboren Koning konden vinden?Het was toch geen doen om overal te zoeken? Ze kenden natuurlijk wel de plek  waar zij  de pesachlammetjes gewoonlijk voeden. Kerstboodschap luidde immers: “Jullie zullen een kind vinden, liggende in de voertrog”. Er staat niet liggende in een kribbe, maar de voedertrog. Nu was de  plaats duidelijk voor hen. Er was maar één voertrog:de voertrog van het hoofdkwartier. Ze hoefden alleen maar terug te keren naar hun eigen hoofdkwartier. Ze hebben geen ster of gids nodig gehad. De hemelse boodschapper gebruikte het bepalend lidwoord. In dé voerbak. Dat was een duidelijk teken voor de openveld-herders. Nu geen voer in de voerbak ook niet het pesachlammetje in de voedertrog van Migdal Eder, de basis van de tempelherders, maar een pasgeboren baby. Die symboliek is treffend. Jezus is namelijk het ware pesachlam. Over de voerbak  valt al de schaduw van het kruis. Het Kind in de kribbe is al op weg naar Golgota. Daar en nergens anders vond de verzoening met God plaats.De traditionele uitleg doet aan die boodschap geen jota af.P.S. Ik heb o.a.een dankbaar gebruik gemaakt van een uit-stekend artikel van mijn collega J.P. Strietman “De velden van Efrata’ in het decembernummer van CREDO, www.cgb.nu en info@cgb.nu.