Bijbelvertalingen

Bijbelvertalingen

De bekendste Nederlandse vertaling is de Satenvertaling uit 1637. Deze werd zo genoemd omdat de Staten-Generaal sde uitgave financierden en autoriseerden

De R.K. Willebrordvertaling is ook heel bekend

  Op de website van het Ned. Bijbel Genootschap (www.biblija) worden verschillende vertalingen naast elkaar afgedrukt. Op die manier kun je ze uitstekend met elkaar vergelijken. Welke vertalingen kun je daar aantreffen? . De Nieuwe Bijbel Vertaling (NBV), Twee versies van de Statenvertaling (SV), de NBG-51 van het Nederlands Bijbel Genootschap, en de Groot Nieuws Bijbel (versie 1996 Ook de Fryske Bibel en de Biebel in ‘ Grunnegerskun je vinden. De Naardense Bijbel (NB)is te vinden op www.naardensebijbel.nl .Op de website van het NBG tref je twee zoekmethoden aan. Je kunt zoeken naar een passage en je kunt zoeken naar een woord. Bij een passage moet je de namen gebruiken van de Bijbelboeken die  aan de linkerkant worden  vermeld. Zoek die website  nu eens op! Direct doen.Aan het eind van dit bestand geef ik enkele voorbeelden uit het evangelie van Johannes. 

Joodse schrijver

Egyptische schrijver

Boekrol

Aramees kleitablet

 Jezus sprak Aramees

 Rond de jaartelling was het Aramees de voertaal. Het betekent dat ook Jezus Aramees sprak. Hij kende zonder twijfel ook Grieks!. Jezus’ woorden zijn  vertaald in het Grieks. Uit respect  voor de Hebreeuwse Bijbel volgt de Naardense Bijbel niet de klassiek christelijke indeling, maar de joodse indeling:Tora, Profeten Geschriften. Genoemde vertaling is een brontekstgerichte vertaling. Een brontekstgerichte vertaalmethode probeert zo precies mogelijk de oorspronkelijke Hebreeuwse of Griekse tekst over te zetten.

 Zwaar van tong 

In Ex.4: 10 staat in het Hebreeuws dat Mozes van zichzelf zegt dat hij ‘zwaar van tong ‘ is. Bij een brontekstgerichte vertaling zou deze Hebreeuwse uitdrukking letterlijk  worden overgenomen.  Letterlijk, woord voor woord vertalen blijkt vaak onmogelijk. In Engeland spreekt men niet van ‘het regent pijpenstelen’ maar zegt men ‘ It is raining cats and dogs.’ Bij een doeltaalgerichte vertaalmethode  - die zich meer richt op begrijpelijk Nederlands -zou de uitdrukking ‘ik ben zwaar van tong. vertaald worden met ‘ik kan de juiste woorden niet vinden’ of nog  vrijer: ik ben geen goed spreker’.Vertalen blijft erg moeilijk, omdat de Bijbelse belevingswereld meer dan tweeduizend jaar oud is. Het is voor de vertalers lastig een brug te slaan tussen toen en nu. Zo is de eerste betekenis van het Hebreeuwse werkwoord jad’a weten of kennen. Afhankelijk van het zinsverband kan jad’a ook een andere betekenis hebben, zoals:geslachtsgemeenschap hebben en het kennen van de verborgen omgang met God. Bijvoorbeeld: Abraham bekende Sara en zij werd zwanger of ‘mijn volk gaat verloren omdat het geen kennis heeft’. De laatstgenoemde uitdrukking wordt vaak opgevat als Bijbelkennis..In beide gevallen gaat het dus niet om kennen met het verstand, maar kennen met het hart. God kennen is met God omgaan.  

Versterken geloofsleer? 

Sommige vertalingen hebben als doel de geloofsleer van de eigen kerk te ondersteunen. Een mooi voorbeeld hiervan vinden we in Jes. 7:14, waar wordt gezegd dat de jonge ‘almah’ zwanger zal worden en een zoon zal baren met de naam Immanuël. Het woord ‘almah’ betekent’ huwbaar mesje’ of ‘jonge vrouw’. Rooms-katholieke vertalers geven doorgaans de voorkeur  aan ‘maagd’  om daarmee te verwijzen naar de belangrijke rol die Maria in  het Nieuwe Testament vervult. Protestanten kiezen daarentegen liever voor  ‘ jonge vrouw’ omdat in hun geloofsleer Maria een ondergeschikte rol speelt. 

Brontekstgericht 

De brontekstgerichte benadering heeft oude papieren. De Statenvertaling (SV) sloot zich zo dicht mogelijk bij de grondtekst aan. De reden hing nauw samen met de overtuiging dat de Bijbel woord voor woord door God was geïnspireerd en dus zo precies mogelijk moest worden vertaald. Maar de vertalers van de SV vonden het ook belangrijk om, in het voetspoor van Calvijn,  een zo helder mogelijke vertaling af te leveren.Verder bleek dat de vertalers van de SV, als kinderen van hun tijd,stilzwijgend als doel hadden het OT te vertalen vanuit het NT. Zo heeft men het woord ‘ziel’ dat in het Nieuwe Testament (net als in de Griekse filosofie) meermalen tegenover het lichaam staat, ook gebruikt om daarmee het Hebreeuwse woord nefesh in het Oude Testament te vertalen. Echter, in het oudtestamentische mensbeeld zijn lichaam en ‘ziel’ veel meer met elkaar verbonden dan in het Grieks georiënteerde mensbeeld. In dit mensbeeld staan lichaam en ziel vaak tegenover elkaar. Om die reden vertaalt men, in tegenstelling tot de SV nefesh tegenwoordig liever met  ‘levensadem’. 

Naardense Bijbel 

Een recente Nederlandse  bijbelvertaling, die qua  brontekstgerichtheid in het voetspoor van de SV treedt, is de Naardense Bijbel (NB)van Pieter Oussoren. In principe worden daarin Nederlandse woorden die in het Hebreeuws teruggaan tot dezelfde stam op  vergelijkbare wijze vertaald. Het betekent bijvoorbeeld dat Oussoren  het biezen kistje waarin Mozes wordt achtergelaten , vertaalt met  ‘arkje’ omdat het dezelfde woordstam heeft als de ark van Noach. Oussoren heeft in verhalende teksten consequent de tegenwoordige tijd gebruikt.Achter  de grote nadruk op brontekstgerichtheid gaat een specifieke doelstelling schuil. De NB wil vooral lezers binnen en buiten de kerk bereiken, die, vanuit literaire belangstelling, zo dicht mogelijk bij de grondtalen willen komen. Daarom is deze vertaling ook zo geschikt voor leerhuizen en voor Bijbelstudies.

 Doeltaalgerichte vertaling 

Er zijn ook doeltaalgerichte vertalingen. Een heel bekende vertaling is de Groot Nieuws Bijbel (GNB). Hierbij heeft men niet gekozen om woord  voor woord te vertalen, maar hele zinnen in verstaanbaar Nederlands over te zetten. Het belangrijkste doel van de GNB was om rand-en buitenkerkelijke lezers te bereiken. Een Bijbelvertaling wil immers een bijdrage leveren aan de communicatie tussen  tekst en moderne lezer. Bij deze vertaling gebruikt men vaak ook omschrijvingen om de betekenis van de tekst te verduidelijken. Een  bezwaar is echter dat de GNB alle weerbarstigheden in de grondtekst glad strijkt. 

Nieuwe Bijbelvertaling  

Om de kloof tussen de twee groepen te overbruggen, verscheen in 2004 de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV). Het bijzondere van de NBV is dat de  vertalers nadrukkelijk hebben gekozen voor een benadering  die zowel brontekstgetrouw als doeltaalgericht is. De brontekstgetrouwe methode betekent niet dat woorden of zinnen stap voor stap zijn overgezet, maar dat verzen zijn vertaald vanuit het geheel van de tekst.. Als men Jona 1 : 1 benadert vanuit het bredere verband van het bijbel boek, dan blijkt Jona een combinatie te zijn van een  verhaal en een profetische tekst. Om die reden wordt Jona 1:1a in de NBV vertaald met:Eens richtte de Heer zich tot Jona (...) Het woordje ‘eens’ onderstreept het verhalende karakter, de zinsnede “richtte de Heer zich tot’ benadrukt het profetische karakter. Breed publiek Een tweede wezenlijk kenmerk van de NBV is dat de tekst zich richt op een breed publiek. De vertalers wilden zo veel mogelijk kerkmensen bereiken met een goed leesbare tekst. Voorts moest het een aantrekkelijke vertaling zijn voor cultuurchristenen die vanuit literaire overwegingen belangstelling hebben  voor de Bijbel.

Welke vertaling?

Zelf gebruik ik doorgaans de NBG, omdat de NB nog niet beschikbaar was toen ik deze website startte. Het is mij gebleken dat de NBG-51 en de NB vertalingen  geschiikt zijn voor studiedoeleinden. De NBV is  daarentegen meestal duidelijker, maar ik vind wel dat in deze vertaling veel Bijbels coloriet verloren is gegaan en er veel uitgelegd wordt, wat natuurlijk iets anders is dan vertalen In het bovenstaande heb ik een  dankbaar gebruik gemaakt van een boek van Hans Snoek “Een huis om in te wonen’. 2e druk 2010.De auteur heeft een zeer helder taalgebruik

=========================================.

Voorbeelden 

Hieronder geef ik enkele voorbeelden waaruit blijkt dat de NBV soms wat prijsgeeft om aan duidelijkheid te winnen. Ik kies enkele teksten uit het eerste hoofdstuk van de evangelist Johannes volgens de NBV.  Enkele voorbeelden 

 In het begin was het Woord. (Joh. 1: 1 NBV) 

Het is goed Nederlands, maar het is in deze vertaling niet meer dan een vlakke tijdsaanduiding. Johannes sluit  aan bij Genesis 1:1 In het begin schiep God de hemel en de aarde. Ook daar hebben we in het origineel echter te maken met een uitdrukking die veel méér is dan een vlakke tijdsaanduiding.  Het  betekent echter: in beginsel, in principe. In beginsel heeft Gód de wereld geschapen. Hemel en aarde zijn niet ontstaan door een reusachtige oerknal maar door God!! De evolutionist gaat niet uit van dit beginsel 

 Het Woord is mens geworden  (14a) 

Het is goed Nederlands en de vertaling is adequaat. Maar toch is er iets verloren gegaan. Er staat in het Grieks: het woord is vlees geworden.”vlees’ in de bijbel betekent niet vlees van de slager, rundvlees of paardenvlees,  maar sterfelijk, broos en afhankelijk mens. Een betere adequate vertaling zou geweest zijn: “het woord is ‘vlees en bloed’ geworden.

Het Woord heeft bij ons gewoond. (14 b) 

Het is goed Nederlands. Maar letterlijk staat er:het Woord heeft in ons midden zijn tent opgeslagen.Deze opvallende formulering herinnert ons aan Gods “inwoning” bij zijn volk  via de tabernakel, de mobiele ontmoetingstent.  Doordat het Woord menselijke gestalte heeft aangenomen kreeg die inwoning meer dan ooit gestalte in een levend wezen.Jezus is de plaats  in wie God persoonlijk  zijn tent heeft opgeslagen en waar Hij ons wil ontmoeten. Er staat letterlijk: Hij heeft onder ons getabernakeld !   Vers 14 c

Wij hebben zijn grootheid gezien 

Het is goed Nederlands, maar het is geen adequate vertaling! Het is te vlak, te algemeen. In het Hebreeuws staat: wij hebben zijn kabood aanschouwd. Kabood is de imponerende glorie van God. Die typisch goddelijke glorie en luister heeft Jezus gemanifesteerd in  al zijn wonderen. Bijvoorbeeld op de bruiloft te Kana en door  de opwekking van Lazarus. Het was geen stralenkrans van menselijk eerbetoon, maar uitdrukking en weerglans van zijn hoge Komaf  als Eniggeborene van de Vader! De NBG heeft dan ook vertaald: God heeft zijn heerlijkheid geopenbaard.  

Niemand heeft ooit God gezien,

 maar de enige Zoon die aan het hart van de vader rust, die heeft hem doen kennen.(vers 18) Het is goed Nederlands. Het is ook wel een adequate vertaling. Toch is er iets in deze vertaling verloren gegaan. Van de eniggeboren Zoon zegt de evangelist dat Hij ‘aan de borst van de Vader’ is. De vertaling van 1951 heeft ‘die aan de boezem des Vaders is’ Helemaal uit het zicht is in de NBV geraakt de grondgedachte dat bij een oosterse maaltijd het de gewoonte was dat de deelnemers aanlagen aan de tafel,ieder met een elleboog, steunend op een kussen. Zo kwam de ene boezemvriend vlak bij de ander te liggen op borsthoogte. Degene die zijn kussen hert dichtst bij de gastheer mocht leggen, kon vertrouwelijk met hem communiceren. Die  intieme relatie is er ook tussen Jezus en zijn vaderJohannes zag Jezus naar zich toekomen, en hij zei:

 Wegneemt of wegdraagt

"Daar is het lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt "(Joh. 1:29)  Zowel de NBV als de NBG heeft ”dat de zonde der wereld wegneemt”Het is goed Nederlands. Toch is in beide vertalingen iets verloren gegaan. Het Griekse werkwoord airein dat vertaald is door het werkwoord wegnemen, betekent: iets optillen om te verwijderen. Wegnemen is dus wel goed. Een betere vertaling zou geweest zijn: dat de zonde van de wereld wegdraagt. In die vertaling wordt heel concreet dat  Jezus getekend wordt als een nederig lastdier  dat de last van de zonde van der wereld torst. Zo gaat Jezus, de volmaakte onschuld,metterdaad zijn schouders zetten onder de enorme schuldenlast van de mensheid  Vertalen is altijd een beetje verraden. De NBV is zonder twijfel  helderder  dan de vorige vertalingen. Het is  een begrijpelijke vertaling. Toch is er vaak iets essentieels verloren gegaan.

 Het was ongeveer twee uur voor zonsondergang 

zie vooral ook eens bij Bijbelse Uren( onder Bijbelse plaatsen!) Daar vind je meer informatie over Bijbelse klok en Romeinse klok

En ze bleven die dag bij hem.(39b) In de Griekse tekst lezen we:Het was omstreeks het 10e uur. Algemeen wordt deze tijdsaanduiding opgevat volgens de joodse dagindeling. Dan was het ongeveer vier uur in de middag. Toch is dit niet juist! Johannes volgt immers in zijn evangelie de Romeinse klok. Wat jammer dat de vertalers zich dat niet gerealiseerd hebben. De Romeinse klok loopt gelijk met de onze en deze  gaat uit van heel etmaal. Het tiende uur is gerekend vanaf middernacht: tien uur in de morgen. Andreas en Johannes waren zo vroeg bij Jezus dat de hele verdere dag kon worden besteed aan ontmoeting en gesprek. Johannes had dus met Andreas een hele werkdag tot zijn beschikking om ingewijd te worden in de geheimen van het Koninkrijk. Dat staat trouwens ook in de NBV vertaling; ze bleven die dag bij hen.