Mystiek en mysterie

Paulus kwam op zijn zendingsreizen in Anatolië in contact met het syncretisme, met de keizercultus en vooral ook met de zogenoemde mysteriegodsdiensten. Zij waren heel typerend voor de helleninistische tijd, waarin een grote samensmelting plaats vond met de oosterse godsdiensten.

Mysteriegodsdiensten 

Wat zijn dat eigenlijk voor godsdiensten?

De naam zegt het al.

In deze godsdiensten ging het om een mysterie, een diep geheimenis, dat alleen door een groep ingewijden verstaan kon worden. Het heeft iets weg van de vrijmetselarij.

De deelnemers aan de samenkomsten van deze godsdiensten mochten over alles wat zij de bijeenkomsten  meemaakten, niets aan buitenstaanders vertellen.

In tempel alleen de priester

Er waren grote verschillen met de oude Grieks-Romeinse godenverering. In de oude godsdiensten was het de gewoonte dat alleen de priester de tempel binnenging.

Hij bad en hij offerde. Het volk bleef buiten de tempel staan. De tempel was immers alleen maar de woonplaats van de godheid. Nooit kwam het gewone volk de tempel binnen. 

Nu iedereen,door inwijding

Dat wordt nu  wel anders, maar dat neemt niet weg dat die samenkomsten niet  openbaar waren.

Iedere god verzamelt zich een groep gelovigen om zich heen.

Die religieuze samenkomsten droegen een mysterieus karakter.

Het ging immers om een geheimenis

Deze ontwikkeling is ook van betekenis voor het christendom geweest, waar de kerk toegankelijk werd voor iedereen. Het ging in de kerk ook wel om een geheimenis, maar de kerkdiensten waren openbaar. Wat gebeurde er nu in deze samenkomsten?

Rituelen nodig

Daarin werd de mythe van de mysteriegod dramatisch voor ogen gesteld.

De gelovigen moesten allerlei rituele handelingen verrichten.

Ze moesten zich met gewijd water wassen, zich met het bloed van een offerdier laten besprenkelen of het bloed van dit dier drinken.

In geheime samenkomsten werd men door meeslepende muziek en heerlijke wierookgeuren in een religieuze extase gebracht. Zo kon je verenigd worden met de godheid.

Zelfverlossing

Het ging hierin om zelfverlossing.

Door vasten en zelfkastijding, velerlei vormen van reiniging, meeslepende muziek, extase en heilige dronkenschap moest de macht der zinnen worden verzwakt en de geest in staat gesteld worden de stem van de godheid te verstaan en de geest van de godheid te aanschouwen.

Zelfverlossing? Ja, want de mens moest zelf het verbroken contact met God en zichzelf herstellen.

Men heeft wel eens beweerd dat het christendom is voortgekomen uit deze mysteriegodsdiensten.

Hieronder som ik vier redenen op waarom dit zeker niet het geval is

Geen geschiedenis

1) Paulus spreekt over de dood en de opstanding van Christus als over een gebeurtenis die midden in de geschiedenis heeft plaats gevonden.

Het zijn feiten. Het is echt gebeurd. Er zijn tal van getuigen.

De mythen van de Egyptische Osiris, de Syrische Adonis, de Perzische Mitras geven geen duidelijke voorstelling. Zij vertonen de tijdloze vaagheid van echte mythe.

Natuurgodsdienst

2) Meestal zijn deze mythen niets anders dan uitbeeldingen van het jaarlijkse natuurgebeuren.

Ze beelden de stervende en verrijzende natuur uit. Mysteriegodsdiensten zijn eigenlijk natuurgodsdiensten. Maar als Paulus met het evangelie op stap gaat verkondigt hij geen mooie verhalen maar het Evangelie van Jezus Christus die daar en toen, op die en die plaats in die tijd is gestorven en opgestaan.

Onsterfelijkheid  verdienen door magie

3) In de mysteriegodsdiensten is er wel sprake van een leven na de dood, maar de mens moet zelf door het verrichten van allerlei rituele handelingen deel krijgen aan de onsterfelijkheid.

Liefdegebod ontbreekt

4) In de mysteriegodsdiensten is helemaal geen sprake van liefde en barmhartigheid. In het Evangelie worden we telkens opgeroepen te leven uit de liefde van Christus.