Tom Wright helpt geloven

Tom Wright helpt geloven

De Britse theoloog Tom Wright schrijft voor een breed publiek over het christelijk geloof. ‘Sommige mensen denken dat ze Jezus zelf zien.’

N.T. Wright (1948) – zijn initialen zijn bekender dan zijn voornaam Tom – geldt niet alleen internationaal als een van dé kenners van Paulus (en een voorman van het zogenoemde ‘nieuwe perspectief’ op de apostel), hij is volgens sommigen de belangrijkste verdediger van het christelijk geloof sinds C.S. Lewis.

En dan is hij ook nog actief binnen de Anglicaanse Kerk. Tot 2010 was Wright bisschop van Durham. Tegenwoordig is hij hoogleraar aan de Universiteit van St. Andrews.

eenvoudig formuleren

Een van de belangrijkste kwaliteiten van Wright is wellicht dat hij een grote denkkracht verenigt met een diepgeworteld orthodox-christelijk geloof en met het vermogen om zeer eenvoudig te formuleren. Wat Wright het liefste wil, is het aloude christelijke geloof zo herformuleren dat moderne mensen er weer iets van gaan begrijpen.

Beroemd geworden zijn de voorbeelden die Wright gebruikt om iets van de wereld van Jezus en Paulus voor moderne, halfgeseculariseerde mensen invoelbaar te maken. In het recent vertaalde boek Gewoon Jezus vergelijkt hij wat de Joden van Jezus verwachtten met de hoop die fans van een kwakkelende voetbalclub kunnen voelen bij de aanstelling van een nieuwe trainer: nu wordt alles anders! En de hemel, aldus Wright elders, is de board room, de directeurskamer van de wereld. Jezus’ hemelvaart betekent dat hij daar nu als CEO aan het hoofd van de tafel plaatsgenomen heeft.

mooie donkere stem

In Gewoon Jezus zet Wright voor een breed – en niet per se christelijk – publiek uiteen wie volgens hem Jezus is. Daarbij doet Wright vooral zijn best om de sociale en politieke context van de eerste eeuw (Romeinse overheersing en Joodse nationalistische gevoelens) duidelijk te maken. Alleen zo kun je volgens hem begrijpen wat voor impact Jezus’ woorden over het Koninkrijk van God, over het belasting betalen aan de keizer, over de tempel die afgebroken zou worden, hadden op zijn hoorders.

Wright heeft zijn onderzoeksaanpak zelf in de jaren tachtig wel eens omschreven als the Third Quest, de ‘derde zoektocht’.

filteren

De eerste zoektocht naar Jezus begint in deze optiek in de negentiende eeuw. Deze wetenschappers wilden uit de evangeliën, die vooral ‘theologie’ waren, de ware, feitelijke ‘historische’ Jezus filteren. In de praktijk hielden ze nogal eens een Jezus van hun eigen voorkeur over.

De tweede golf in het Jezusonderzoek, die na de Tweede Wereldoorlog begon, richtte zich vooral op de woorden- en ideeënwereld van Jezus’ tijd en kwam vaak niet verder dan een beschrijving van een vroegchristelijke gemeente waar blijkbaar op een bepaalde manier over Jezus werd gedacht.

onrust

Wright wil Jezus zélf weer in beeld krijgen. En als je weet dat keizer Augustus zich ‘zoon van God’ liet noemen (namelijk van de vergoddelijkte Julius Caesar) en dat de Joden tegelijk smachtten naar een door God gezonden koning die Israël verlossen zou, begrijp je hoe groot de onrust was die Jezus met zijn woorden en daden veroorzaakte. En hoe anders Hij is. Want dat laat Wright scherp zien: Jezus valt niet samen met zijn Joodse achtergrond. Wright benadrukt daarbij sterk dat Jezus feitelijk uit de dood opstond – wat niet vanzelfsprekend is voor een Bijbelwetenschapper.

In Gewoon Jezus wijdt hij er niet veel woorden aan, in Verrast door hoop (2010) des te meer (zie kader).

kritiek

Kritiek op Wrights visie op Jezus is er ook. Conservatieve evangelicalen in de Verenigde Staten vragen zich bijvoorbeeld bij herhaling af of de populaire Britse theoloog de leer van ‘verzoening door voldoening’ wel erkent. Wright heeft dat bij herhaling volmondig beaamd. Hij keert zich echter tegen een te smalle, individualistische uitwerking ervan: het gaat God niet om de enkeling, maar om de wereld (zie ook het interview).

De kritiek van de Nederlandse theoloog Bram van de Beek is steviger. Op basis van Jesus and the Victory of God (1996), een van de theologische werken die aan de basis van Gewoon Jezus liggen, verwijt Van de Beek Wright dat hij te veel aarzelt Jezus onomwonden God te noemen, de Tweede Persoon van de Drie-eenheid. Wright schrijft bij herhaling dat Jezus ‘zich identificeert’ met God. Dat is Van de Beek te mager. ‘Een radicaal vrome Jood zou nooit zo spreken over de Heilige als Hij niet overtuigd was de Heilige te zijn.’ Dat Wright niet bij de christelijke leer start (zoals Van de Beek), maar bij het onderzoek naar de historische mens Jezus, maakt het echter voor hem lastiger die christelijke woorden in de mond te nemen.

baken

Dat neemt allemaal niet weg dat N.T. Wright voor veel (jonge) christenen wereldwijd inmiddels een baken is in hun zoektocht naar manieren om het geloof vandaag woorden te geven. Christianity Today wijdde twee weken geleden een complete lofrede aan Wright. Het blad beschrijft hoe mensen als ze Wright meemaken, veranderen. ‘Sommigen denken dat ze Jezus zelf hebben gezien.’ Dat laatste moet je wellicht met een korrel zout nemen, maar de diepe indruk die hij maakt, wordt niet alleen veroorzaakt door zijn mooie donkere stem en zijn wijze woorden maar ook door zijn zachte vriendelijkheid.

Wright praat niet alleen over het christelijke leven (dat doen genoeg theologen), hij leeft het ook.

Meer Wright in het Nederlands

In Verrast door hoop (Nederlandse vertaling uit 2010 van Surprised by Hope) keert Wright zich tegen de gedachte dat de bestemming van christenen in de hemel ligt. Het gaat om ‘het leven na het leven na de dood’ op de door God vernieuwde aarde. Cruciaal voor Wright is Jezus’ lichamelijke opstanding. Voor het feit dat de opstanding werkelijk heeft plaatsgevonden, bestaan volgens de theoloog aanwijzingen waar je ook als niet-gelovige niet omheen kunt.

In 2012 verscheen de Nederlandse vertaling van After You Believe over het christelijke leven: Goed leven. Christenen hebben het volgens Wright vaak over het moment dat je tot geloof komt en het moment dat je overlijdt. Meestal zitten daar echter wat jaren tussen. Christelijk leven is, stelt Wright, niet je houden aan allerlei regels. Het is karaktervorming, een ‘tweede natuur ontwikkelen’ naar het voorbeeld van Christus. Dat maakt je een ander mens.

.Dick Schinkelshoek in het Nederlands Dagblad enkele jaren geleden

geloof

Gewoon Jezus. Een nieuwe visie op wie hij was, wat hij deed en waarom hij ertoe doet

Tom Wright. Uitg. Van Wijnen, Franeker 2014. 272 blz. € 24,95