Verkilde samenleving

Hebt u soms óók het gevoel dat het zo kil geworden is in onze samenleving ?

Velen klagen over gebrek aan leefwarmte.

Je hoort telkens de klacht dat de mensen nergens meer warm voor lopen.

Gemeentevergaderingen en politieke bijeenkomsten worden slecht bezocht.

Wat is het moeilijk gemeenteleden te vinden die bereid zijn ambtsdrager te worden!

De onverschilligheid neemt toe. Het geloof brokkelt en bladdert steeds verder af. Het is net of de mensen geestelijk verlamd zijn.

Er is zo weinig bezieling, zo weinig enthousiasme meer. Velen zijn geestelijk dakloos. Tal van menselijke relaties zijn bevroren.

De snerpende koude wind van een meedogenloos egoïsme giert over de laagvlakten van ons bestaan.

Jongeren zijn op zoek naar een geestelijk thuis, een herberg van liefde waar zij zich kunnen warmen aan het haardvuur van medemenselijkheid en barmhartigheid. Eenzaamheid is de grondwaterstand van het leven van vele mensen, van jongeren en van ouderen.

De wereld m ons heen is zo onherbergzaam geworden. Mensen zijn van elkaar vervreemd.

Zij verstaan elkaar dikwijls niet meer. Velen leven in een geestelijk getto.

 

Ervaring van Gods afwezigheid

 Moet de  diepste oorzaak van deze culturele vrieskou niet gezocht moeten worden in de hedendaagse afwezigheid van Godservaringen

Anders gezegd: in de ervaring van Gods afwezigheid  In de tijd van Maarten Luther was de belangrijkste vraag voor velen: hoe krijg ik een genadig God ?

Vandaag gaat het om de vraag: bestáát er überhaupt wel een God ? Wat is in deze tijd nog de zin van het leven ? Waar lééf ik nog voor ?

We voelen ons vaak acrobaten op een wentelend vat, reizigers in een gegijzelde trein, passagiers op een zinkend schip.

Vele vragen snoeren ons de keel dicht. Ze overvallen ons als sprinkhanen die het landschap van het geloof willen kaal vreten.

 

Godsverduistering

De joodse filosoof Martin Buber heeft de term Godsverduistering geïntroduceerd.

Zoals de maan een zonsverduistering kan veroorzakendoor tussen zon en aarde te gaan staan, zo heeft de mens mijns inziens het openbaringslicht verduisterd door zijn hoogmoed, zijn begeerte als God te willen zijn. 

In de Godsverduistering gaat het dus niet om een of ander natuurverschijnsel waarvan wij slachtoffers zijn.

Nihilisme

Niemand heeft deze Godsverduistering en de grote verkilling die daarvan het gevolg is in zulke felle kleuren geschilderd als Friedrich Wilhelm Nietzsche, de grote profeet van het nihilisme in de 19e eeuw.

Nihilisme is een levensbeschouwing waarbij niets geldt, mij verbindt of verplicht, geen waarde wet of norm.

Nietzsche koos voor het ontstuimige, uitbundige leven:"Broeders, ik bezweer u, blijf de aarde trouw en gelooft hen niet, die u van bovenaardse dingen spreken, waarop men hopen mag. Het zijn gifmengers, of zij dat nu weten of niet".

De diepste nood van deze tijd is dat de mensen God zijn verloren:

God Zelf is uit het gezicht geraakt.

 Dat betekent: het is kil en koud geworden.

Er is geen laatste geborgenheid, geen zingeving meer.

Mondige mens

De grote verkilling is ten diepste een gevolg van de verwereldlijking die onze cultuur teistert. De mens is mondig geworden. Hij is autonoom. Hij heeft geen God "daarboven" meer nodig.

Sinds de jaren zestig waait er door onze cultuur een geest die niets meer wil weten van een bovennatuurlijke God, een God die Zich boven en buiten deze werkelijkheid bevindt.

Tal van theologen zijn "binnenwerelds" over God gaan denken.

 In een wereld die beheerst wordt door techniek en natuurwetenschap kunnen mensen niet meer geloven in een bovennatuurlijke God of in wonderen.

Het mythische wereldbeeld heeft volgens hen plaats gemaakt voor het wetenschappelijke, waarin de moderne mens zichzelf verstaat zonder een beroep te doen op bovennatuurlijke machten.

Het geloof in de openbaring van een persoonlijke God, de God van Abraham, Izaäk en Jakob, de Vader van onze Heer Jezus Christus, wordt vervangen door het ontwerp van een filosofisch godsbegrip.

Filosofische godsbegrip

God wordt de "Grond van het Zijnde" of iets dergelijks.

Het is juist dit wijsgerige godsbegrip dat een enorme verkilling veroorzaakt heeft.

Wat zijn we hier mijlenver verwijderd van de belijdenis van Zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus, die belijdt dat het onze enige troost in leven en sterven is dat we het eigendom zijn van onze Heiland

 

Mensverduistering

Godsverduistering leidt tot mensverduistering.

Als het uitzicht op de liefde van God verdwijnt, wordt de mens teruggeworpen op zichzelf.

Als de liefde van God wegebt uit de samenleving, treedt er een grote verkilling op. We leven vandaag in een tijd van onmiddellijke behoeftebevrediging.

De relaties verkillen.

Het wordt winter in onze cultuur.

Ook in jeugdland Het christelijke geloof heeft voor de meeste jongeren echter zijn vanzelfsprekendheid verloren. Jongeren hebben vandaag te maken met een zeer sterk individualiserings.proces (ieder-voor-zich-mentaliteit).

Maar in dit proces ontstaat een nieuwe afhankelijkheid.

De maatschappij is meedogenloos hard en de jongeren beseffen dat zij er zèlf iets van moeten maken.

Het gaat om een overlevingsstrategie waarbij ze niet kunnen steunen op anderen.

Verwoestijning

Sommigen spreken van een "verwoestijning" van onze samenleving.

Overal kom je de grote leegte tegen.

Door alle poriën van ons bestaan dringt ze binnen in onze leefwereld.

Ook in die van onze kinderen, die de boeken van de bekende schrijver Maarten 't Hart verslinden.

In zijn dagboek uit 1976 schrijft hij:"Toen in de herfst van 1965 mijn geloof wegrotte, kreeg ik de boeken van Nietzsche in handen .

Hij heeft me op de been gehouden. Hij heeft me uit de modderpoel van het christendom omhoog getrokken. Sindsdien lees ik vrijwel dagelijks in zijn magistrale werken".Wellicht is nergens de verkilling groter dan in een nihilistische levenshouding.

Amusementsindustrie

We leven in het tijdperk van de amusementsindusterie. Alles moet leuk en plezierig gebracht worden.

Alle programma's moeten amusant zijn. Ze moeten applaus oogsten, niet tot nadenken stemmen. Levensgroot is het gevaar dat de normen en waarden, die in de showbusiness gelden, allesbepalend worden.

Sleutelwoorden in onze samenleving zijn efficiency, zakelijkheid en no-nonsense-denken.

In onze moderne ellebogenmaatschappij verdwijnt de leefwarmte. Het leven wordt beheerst door de eigentijdse afgoden van geld en macht.

Mensen worden in het sociale verkeer dikwijls tegenliggers die elkaar met vol licht verblinden. Godsverduistering leidt tot mensverduistering.

Een koude kerk?

Het heil van God zal in ons eigen bestaan diepe sporen moeten trekken.

Maar als wij ons verstand voorrang geven boven het hart is er inderdaad sprake van een grote verkilling. Voor velen heeft de kerk geen wijn meer die inwendig verwarmt en inspireert.   

In vele kerken is er gelukkig toch nog een warme golfstroom van geloof, hoop en liefde.

Er is nog zoveel diaconale bewogenheid en pastorale zorg voor elkaar.

Daarover lees je zo weinig in de krant. Het heeft immers geen nieuwswaarde! Alles wat de kerk in opspraak brengt wordt daarentegen ijverig opgevangen in het net van de nieuwsjagers.

 Het treft me telkens weer dat er nog tal van jongeren zijn die de kerk een warm hart toedragen. Er is nog zoveel belééfd geloof in jeugdland!

Tienduizenden gemeenteleden zetten zich met grote trouw en toewijding in voor de kerkelijke gemeenschap. Er is nog zoveel stille trouw. Op zondag gaan er nog steeds meer mensen naar de kerk dan naar het voetbalstadion.

Toch zijn er ook vele kerkgangers die in de traditionele kerkdiensten iets missen.

Zij kunnen dit gemis vaak niet goed onder woorden brengen. Ligt het aan de preek,? Ligt het aan de sfeer in de kerkdienst ?

De culturele verscheidenheid in de kerken wordt steeds groter.

Dat kan natuurlijk een verrijking zijn, maar helaas heeft dit meestal tot gevolg dat wij elkaar in de kerk niet meer verstaan.

Er worden wel de bekende woorden gebruikt, zoals heil en verzoening, zonde en genade,  maar het is net of de mensen voor die woorden geen antenne meer hebben. Kerkleden hebben bovendien vaak totaal verschillende gedachten en leefpatronen.

 Het gemeenschappelijk belijden is geen bindmiddel meer. Het "wij-gevoel" ontbreekt.

Evaluatie

We zitten niet in een geluiddichte omroepcel. De geluiden van de buitenwereld dringen ook door tot de gelovigen. We zijn geen toeschouwers die op een afstand het hedendaagse levensgevoel waarnemen zoals men vanaf een hoog balkon een optocht beneden op straat kan volgen zonder er zelf aan deel te nemen.

Het is niet alleen koud geworden in de samenleving, in de politiek of in de kerk, maar ook in ons eigen hart en leven. Okke Jager schreef eens: "De kerken lopen niet alleen leeg, ook wij zelf lopen leeg". 

Dat is juist de grote crisis waarin we ons vandaag bevinden.