Vertalen is verraden

Allerlei voorbeelden 

Hier zag Johannes Jezus naar zich toekomen, en hij zei:Daar is het lam van God dat de zonde van de wereld wegdraagt .(Joh. 1:29)

Dat zou een correcte vertaling geweest zijn. Maar zowel de NBV als de NBG heeft ”dat de zonde der wereld wegneemt”

Het is goed Nederlands. Toch is in beide vertalingen iets verloren gegaan. Het Griekse werkwoord airein dat vertaald is door het werkwoord wegnemen, betekent: iets optillen om te verwijderen. Wegnemen is dus wel goed. Een betere vertaling zou geweest zijn: dat de zonde van de wereld wegdraagt. In die vertaling wordt heel concreet dat  Jezus getekend wordt als een nederig lastdier dat de last van de zonde van der wereld torst. Zo gaat Jezus, de volmaakte onschuld,metterdaad zijn schouders zetten onder de enorme schuldenlast van de mensen.

Vertalen is altijd een beetje verraden. De NBV is zonder twijfel  helderder dan de vorige vertalingen. Het is  een begrijpelijke vertaling. Toch is er vaak iets essentieels verloren gegaan. Ik wil je dat even laten zien. Kijk bijvoorbeeld eens naar het eerste hoofdstuk van Johannes. We beginnen telkens met een tekst uit de NBV

=====================================

Vers 1 In het begin was het Woord.

Het is goed Nederlands, maar het is in deze vertaling niet meer dan een vlakke tijdsaanduiding. Johannes sluit  aan bij Genesis 1:1 In het begin schiep God de hemel en de aarde. Ook daar hebben we te maken met een uitdrukking die méér is dan een vlakke tijdsaanduiding.  Het  betekent : in beginsel, in principe. In beginsel heeft Gód de wereld geschapen. Hemel en aarde zijn niet ontstaan door een reusachtige knal maar door God

=========================================

Vers 5 Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen.

Het is goed Nederlands en de vertaling is ook adekwaat. Maar toch is er iets verloren gegaan.

Er staat: de duisternis heeft het licht niet gegrepen (katalabein). Wat moeten we nu precies onder ‘grijpen’ verstaan? Dit kan op twee manieren worden opgevat

grijpen met de hand= overmeesteren, overwinnen

grijpen met het verstand= begrijpen, aannemen.

Van beslissend belang is wat Jezus zelf heeft gezegd(12:5) Loop zolang u het licht nog hebt, zodat de duisternis u niet overvalt. Duisternis blijkt dus meer te zijn dan afwezigheid van licht. Het kan ook een agressieve macht zijn.

=========================================

Vers 14a  Het Woord is mens geworden

Het is goed Nederlands en de vertaling is adequaat. Maar toch is er iets verloren gegaan. Er staat in het Grieks: het woord is vlees geworden.”vlees’ in de bijbel betekent niet vlees van de slager, rundvlees of paardenvlees, maar sterfelijk, broos en afhankelijk mens. Een betere adequate vertaling zou geweest zijn: “het woord is ‘vlees en bloed’ geworden.

===========================================

Vers 14b Het Woord heeft bij ons gewoond.

Het is goed Nederlands. Maar letterlijk staat er:het Woord heeft in ons midden zijn tent opgeslagen,Deze opvallende formulering herinnert ons aan Gods “inwoning” bij zijn volk  via de tabernakel, de mobiele ontmoetingstent.  Doordat het woord menselijke gestalte heeft aangenomen kreeg die inwoning meer dan ooit gestalte.

Jezus is de plaats  in wie God persoonlijk  zijn tent heeft opgeslagen en waar Hij ons wil ontmoeten. Er staat letterlijk: Hij heeft onder ons getabernakeld!

Tabernakel

===============================

Vers 14 c Wij hebben zijn grootheid gezien

Het is goed Nederlands, maar het is geen adequate vertaling! Het is te vlak te algemeen. In het Hebreeuws staat; wij hebben zijn kabood aanschouwd. Kabood is de imponerende glorie van God.Die typisch goddelijke glorie en luister heeft Jezus gemanifesteerd in  al zijn wonderen. B.v. op de bruiloft te Kana en de opwekking van Lazarus. Het was geen stralenkrans van menselijk eerbetoon, maar uitdrukking en weerglans van zijn hoge Komaf als Eniggeborene van de Vader!

==========================================

Vers 18 Niemand heeft ooit God gezien, maar de enige Zoon die aan het hart van de vader rust, die heeft hem doen kennen.

Het is goed Nederlands. Het is ook wel een adequate vertaling. Toch is er iets in deze vertaling verloren gegaan. Van de eniggeboren Zoon zegt de evangelist dat Hij ‘aan de borst van de Vader’ is. De vertaling van 1951 heeft ‘die aan de boezem des Vaders is’ Helemaal uit het zicht is in de NBV geraakt de grondgedachte dat bij een oosterse maaltijd het de gewoonte was dat de deelnemers aanlagen aan de tafel,ieder met een elleboog, steunend op een kussen. Zo kwam de ene boezemvriend vlak bij de ander te liggen op borsthoogte. Degene die zijn kussen hert dichtst bij de gastheer mocht leggen, kon vertrouwelijk met hem communiceren. Die  intieme relatie is er ook tussen Jezus en zijn vader

==========================================

Vers  39 b Het was ongeveer twee uur voor zonsondergang

In de Griekse tekst lezen we:Het was omstreeks het 10e uur. Algemeen wordt deze tijdsaanduiding opgevat volgens de joodse dagindeling. Dan was het ongeveer vier uur in de middag. Johannes volgt echter in zijn evangelie de Romeinse klok. Die loopt gelijk met de onze en deze  gaat uit van heel heel etmaal. Het tiende uur is gerekend vanaf middernacht: tien uur in de morgen. Andreas en Johannes waren zo vroeg bij Jezus dat de hele verdere dag kon worden besteed aan ontmoeting en gesprek. Johannes had dus met Andreas een hele werkdag tot zijn beschikking om ingewijd te worden in de geheimen van het Koninkrijk.

=====================================

Joh. 4:35 Kijk om je heen dan zie je dat de velden rijp zijn voor de oogst

Deze vertaling is heel goed Nederlands maar onjuist. Er staat niet dat de velden rijp zijn voor de oogst, wat je verwachten zou, maar wit om te oogsten. Als Jezus dit zegt is het nog winter in Samaria. De veldgewassen zijn pas over vier maanden rijp, in het voorjaar. Maar Jezus vestigt de aandacht op de winterse akkers rondom Sichar. Over de velden schuiven witte schoven. Daar komen de in het wit geklede Samaritanen aan. Midden in de winter kan door Jezus en zijn helpers de vroegrijpe oogst van het Samaritaanse land worden binnengebracht.

=======================================

Fil.2 :6  Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God nie vast. Letterlijk staat er in de grondtekst ; die in gestalte Gods zijnde het Gode gelijke zijn niet als een roof heeft geacht (NBG) Dat begrijpt niemand meer. Iets wat geroofd is is een middel om er beter van te worden. De beste vertaling zou dus zijn; niet als een middel heeft beschouwd om er beter van te worden. De NBV vertaling heeft”Hij hield zijn gelijkheid aan God niet vast/De Willibrord en de Groote Nieuws lezen ”Hij wilde zich er niet aan vastklampen. De gedachtenwereld van’ buit, roof’ is verloren gegaan.

=======================================

Ik sta ten dienst van alle volken:van beschaafde en niet beschaafde, geletterde en ongeletterde Rom 1:15 Deze vertaling is veel beter dan die van het NBG Van Grieken en niet-Grieken, van wijzen en onwetenden ben ik een schuldenaar. In de tijd van Paulus werden alle volken die Grieks spraken als beschaafde volken beschouwd. Anderen werden barbaren genoemd.

========================================

Rom 8: 30 die Hij geroepen heeft heeft Hij ook vrijgesproken en die Hij vrijgesproken heeft heeft Hij ook laten delen in zijn luister.

In de NBG stond: die hij geroepen heeft, heeft hij ook gerechtvaardigd en die Hij gerechtvaardigd heeft, heeft Hij ook verheerlijkt. Is dat een gemis, dat we kwijtgeraakt zijn de min of meer dogmatische termen rechtvaardiging en verheerlijking?

===========================================

1 Kor. 16: 15 U weet dat Stefanus en zijn huisgenoten als eersten in Achaje tot geloof  gekomen zijn.. Dit is een heldere  vertaling.En toch is er iets van het O.T.coloriet verloren gegaan.Er staat in het Grieks een woord dat aan de oogst herinnerd. Stefanus en zijn huisgenoten behoorden  tot de eerstelingen. Die term herinnert ons aan de eerstelingen van de tarweoogst die op het Pinksterfeest werden aangeboden als hef-offer. Het betekende de oogst komt nog.

=======================================

Laat uw geest daarom voortdurend  paraat zijn (1 Petr. 1 : 13)

Wanneer men vlug wilde lopen, schortte men bovenkleed op door het boven de gordel op te trekken. Daaraan worden wij herinnerd als we in de NBG vertaling lezen:Omgord dus de lendenen van uw verstand (1 Petr. 1: 13).De NBV vertaling:Laat uw geest daarom voortdurend paraat zijn. De Naardense bijbel: Omgord de lendenen van uw denken. Het oorspronkelijk coloriet van de  grondtekst is bij de NBV helaas verloren gegaan

===================================--------------

In Ps 31 : 2 “Doe mij ontkomen door uw gerechtigheid”  (NBG) Dr.G.W.Marchal schrijft:Dat vers was voor Luther ”de poort van het paradijs’ Gods gerechtigheid was niet de wrekende, straffende gerechtigheid, maar de genadevolle gerechtigheid. De NBV heeft echter  Bevrijd mij en doe mij recht. De argeloze lezer wordt zomaar op het verkeerde been gezet en is er sprake van een dubbele activiteit van Godswege, namelijk bevrijden en recht doen. De versie van 1951 doet de oorspronkelijke tekst meer recht. ‘Doe mij ontkomen door uw gerechtigheid’ Luther worstelde met de woorden. Als God zijn recht doet gelden, hoe kan er dan ooit ontkoming zijn? Het recht van God is zijn genade. Het wordt ons toegerekend om Christus wil. Onze eigen gerechtigheid  verstikt ons.Het gaat om Gods gerechtigheid. Die gerechtigheid is uitsluitend in Christus aan het licht getreden.

Marchal noemt nog een andere tekst Jesaja 42:3,4  Het geknakte riet zal hij niet verbreken en de kwijnende vlaspit zal hij niet uitdoven.. Hij zal niet kwijnen en niet geknakt worden totdat hij op aarde  het recht zal hebben gebracht..Dat lezen we in de NBG.De Knecht is er in een uiterst kwetsbare situatie:geknakt riet, walmende vlaspit. Als het recht van God door hem gerealiseerd is, blijkt hij weggekwijnd, uitgedoofd geknakt te zijn. Wat heeft nu de NBV?  Totaal iets anders.Ongebroken en vol vuur zal hij het recht op aarde vestigen. Het beeld van een James Bond-figuur komt onweerstaanbaar naar boven.Dat is precies het tegenovergestelde. De Here God geeft niet ieder het zijn, het hare, maar zichzelf aan ieder. Zijn recht is genade. Wreekt zich hier niet het feit dat gelovigen en ongelovigen hebben meegewerkt aan de vertaling.??Wat jammer dat de NBV vertaling ook niet uitgaat van de eenheid van beide Testamenten, het Eerste en het Tweede en geen kerkelijke vertaling is

.Rom. 5: 9. Veel meer zullen wij derhalve, thans door zijn bloed gerechtvaardigd, behouden worden  van de toorn.(NBG) De NBV heeft daarentegen Des te zekerder is het dat wij  nu we door zijn dood zijn vrijgesproken niet veroordeeld worden. De vertaling van NBV is erg vlak geworden. De NBV heeft  bloed vervangen door dood. Daardoor is veel verloren gegaan. Er verdwijnt in deze vertaling een indirecte verwijzing naar het offer en de daarmee samenhangende rituelen in het Oude Testament. Bovendien komt in het woord ‘bloed’ veel meer méé dan in ‘dood’. Bloed is ook leven. Daardoor is het begrip buitengewoon dynamisch. Bij ‘gerechtvaardigd’ heeft de NBV gekozen voor ‘vrijgesproken’. Daarmee vervalt de verbinding met Rom. 5:1 , dus het begin van deze perikoop, waar de NBV wel gekozen heeft voor  het exact hetzelfde woord ‘rechtvaardigen: “wij zijn dus als rechtvaardigen aangenomen” Het woord vrijgesproken is dus ook inconsequent. Bij het werkwoord ‘vrijspreken’ speelt nog iets anders mee dat zeer essentieel is!!.De term vrijspraak doet denken  aan de praktijk van het hedendaagse Nederlandse strafrecht. Een rechter spreekt slechts dan vrij  wanneer datgene wat ten laste gelegd wordt niet bewezen is. Paulus bedoelt heel iets anders De mens staat wel schuldig tegenover God Onze schuld is wel degelijk bewezen, maar wordt niet bestraft. De conclusie kan dus niet anders zijn dan dat de NBG vertaling te verkiezen is boven die van de NBV Wij dan gerechtvaardigd door zijn bloed. Dat gaat veel dieper en is veel minder vlak vertaald ( dr.K.W. de Jong)

Welzalig hij wiens zonden zijn vergeven. In de NBV staat Gelukkig  hij wiens zonden zijn vergeven. Maar dat is te vlak. In het “welzalig” zitten ook de noties in  van ”voorwaarts, ruimbaan, het licht staat op groen Bij het woord’ gelukkig’ denkt de moderne mens van vandaag vooral aan  een gevoel, aan ‘je gelukkig voelen’ In het woord welzalig zit vooral de gedachte van een objectieve stand van zaken. Om zalig  gesproken te worden, hoef je je niet altijd gelukkig te voelen. Ik ben zalig, maar ik voel me vaak niet gelukkig.

In Job 38:16 lezen we in de NBG vertaling. Zijt gij doorgedrongen tot de bronnen der zee en hebt gij gewandeld door de geheimenissen der waterdiepten? Dat is altijd een moeilijke tekst geweest. De  NBV lijkt hier meer recht van spreken te hebben als we lezen:Wie heeft de Ibis zijn wijsheid gegeven  en van wie heeft de haan zijn inzicht gekregen?  Opmerking: De trekvogel Ibis weet wanneer de Nijl buiten haar oevers gaat treden om Egypte te bevloeien. De Ibis verkondigt als het ware: het water komt er aan. En de haan verkondigt: de morgen daagt. In het oude Egypte had Toth, de god van de wijsheid, daarom de kop van een Ibis.