Verlichting en vooruitgangsgelóóf

De Verlichting heeft vooruitgang en welvaart gebracht.

In de achttiende eeuw komt het vooruitgangsgelóóf opzetten.

Industriële revolutie kondigt zich aan. Welvaart, kennis en macht worden sleutelwoorden.

Maar aan welvaart moet welzijn, aan de kennis wijsheid en aan de macht rechtvaardigheid gepaard gaan.

Het is inderdaad een gelóóf: goden en heilanden zijn in dit geloof de economische groei en de technische ontwikkeling.

Rationalisme

In het rationele natuurwetenschappelijke denkpatroon van de Verlichting was echter geen plaats meer voor bovennatuurlijke machten, voor wonderen, voor een openbaring van God van de Overzijde.

Met het badwater van allerlei kwalijke bijgelovige praktijken, gooide men ook het kind van Gods openbaring weg.

Men viel van het ene uiterste in het andere. De ’verlichte’ mens wilde bewijzen zien en geen Openbaring van de Overzijde erkennen. 

Bestrijders van het christelijk geloof beweren dat een persoonlijk God zich nooit kan bemoeien met miljoenen mensen ieder afzonderlijk.

Dat zijn conclusies vanuit de menselijke ratio.

Maar zelfs vanuit de techniek mogen we vandaag niet te gauw zeggen, dat iets niet kan. 

Het wonder van een cd-rom

Ik noem hier maar één voorbeeld. Het nieuwe woordenboek der Nederlandse Taal bevat op één cd-rom schijfje niet minder dan 45.000 bladzijden.

Dat wil zeggen 45 folianten die elk 1.000 bladzijden tellen. Een hele plank vol! Nu kun je in één seconde elke woord uit

deze lange reeks boeken tevoorschijn toveren. Vroeger zou men gezegd hebben; dit kan nooit!

We moeten daarom goed in de gaten hebben dat wetenschap nooit begint met ”verzamelen van feiten ”, maar met een”hypothese”.

Elke wetenschap heeft een “voorwetenschappelijk uitgangspunt”  Zo gingen de Verlichtingsfilosofen uit van de autonomie van de menselijke rede.

Godin van de Rede

Tijdens de Franse Revolutie is de godin van de rede op een zegekar de Notre-Dame in Parijs binnengereden.

Ze werd de voornaamste christelijke kerk binnengevoerd om het einde van de godsdienst aan te kondigen. De Verlichting wilde nog wel ‘godsdienstig’ zijn, maar h

et geloof in een goddelijke openbaring werd afgezworen.

Het is helemaal onjuist te beweren zoals de Verlichting deed, dat het meest wezenlijke van de mens is, dat hij een redelijk wezen is.

Het verstand is namelijk niet het centrum van het menselijk bestaan. Dat is typisch Grieks-filosofisch gedacht.

Het hart van de mens is centrum

Volgens de bijbel is het hart het centrum van de mens en het verstand, of de rede , het gevoel zijn slechts functies van het hart.

 Het hart is namelijk het meest eigen ‘ïk’ van de mens.