Marcus de evangelist

Dit is de oudste kerk van Rome. Marcus adresseerde zijn evangelie aan de Romeinen en was de vertolker van Petrus in die stad. In Rome was er bij vele godsdiensten een grote honger naar het miraculeuze, en het overwinnen van allerlei duistere machten.Petrus en Marcus verkondigen met groot enthousiasme: Jezus Christus is de triomfantelijke Verlosser van de mensheid. Juist die boodschap wilde Petrus in Rome doorgeven! Wilde Matteus vooral doorgeven dat Jezus de beloofde Messias van de Schrift was, Marcus geeft geen lange redevoeringen weer, maar haast zich enthousiast naar de toekomst.

"The saint who first found grace to pen

the life which was the LIFE of men'

Er is over Marcus heel veel te vertellen.

We kennen hem uit het Marcusevangelie, waarin hij de overwinningstocht van de majesteitelijke Christus met groot enthousiasme beschrijft.

Jezus Christus is de Triomfator over deze wereld die door demonische machten wordt geteisterd.

Zijn evangeliebeschrijving is een vrolijk, op de toekomst gericht getuigenis.

We kunnen heel goed begrijpen dat in de oud-christelijke symboliek Matteus wordt afgebeeld als een boekrol. Het symbool voor Marcus is een leeuw. Zijn evangelie is het Evangelie van de Triomfantelijke, de Leeuw uit Juda's stam, de Onoverwinnelijke!

Twee namen

Hij had twee namen.

Johannes (Yochanan) was zijn Hebreeuwse naam en Marcus zijn Romeinse naam.

Daarom wordt hij ook wel Johannes Marcus genoemd. De Hebreeuwse naam van Paulus was Saulus. Zie ook bij Bijbelse namen. Hij moet een bescheiden jonge man geweest zijn. Hij noemt zijn naam als schrijver niet.

Monogram

Hij zal wel zichzelf bedoeld hebben in Marc. 14: 51.

Dat is als een soort monogram, dat een schilder wel eens gebruikt in een donkere hoek van zijn schilderij om zijn auteurschap te bevestigen.

Marcus groeide op in nauw contact met de eerste leiders van de christelijke oergemeente. Zijn moeder Maria bezat een huis in Jeruzalem, dat zij beschikbaar stelde voor een aantal christenen in de stad.

Het was een invloedrijke groep waartoe Petrus ook behoorde (Hand. 12 : 12).

Meeting point van de eerste leiders van de christelijke gemeente was Jeruzalem. In Antiochie werd Marcus als helper voor de eerste zendingsreis met Paulus en Barnabas uitgezonden. Cyprus was het eerste doel

Hier zien we de poort van Perge.In Perge keerde Marcus terug naar Jeruzalem. Heimwee mischien? Meer voor de hand liggend lijkt me de opvatting, dat Marcus er moeite mee had dat niet Barnabas, zijn neef, maar Paulus vanaf Perge de leiding nam.In Hand. 13 :4 is de volgorde nog:Barnabas enSaulus, maar in Hand. 13 : 14 Paulus en Barnabas.

Woning van Petrus volgens de Franciskaanse archeologen. Marcus was volgens bisschop Papias van Hierapolis de trouwe vertolker van de prediking van Petrus.

Dit is het prachtige antieke theater van Hierapolis. De gemeente was gesticht door Epafras, ook vind je achter dit theater de ruines van de Filippuskerk Filippus was hier evangelist geweest en Papias was hier bisschop. Hij weet ons te vertellen dat Marcus de assistent en vertolker van Petrus is geweest.

Meeting poin t Maria's woning

Haar woning moet zeer ruim geweest zijn, want zij had zelfs een dienstmeisje (Rode van Rodos) om haar te helpen. De woning had ook een voorportaal.

Waarschijnlijk heeft Jezus in haar woning ook het heilig avondmaal ingesteld.

Maar of Marcus ook de zoon was van de huiseigenaar die zijn ‘gastenvertrek’ in Jeruzalem beschikbaar stelde voor het vieren van het laatste avondmaal (Marc.14:14) is helemaal niet zeker.

Zijn vader zal wel overleden zijn. Alleen de naam van zijn moeder wordt genoemd door Lucas. In ieder geval zal Petrus vaak de ruime woning van de moeder van Marcus bezocht hebben, want het viel mij in Hand. 12 : 12 op, dat Rodé de stem van Petrus herkende!

Hij zal daar vaker geweest zijn. En toen Petrus na zijn ontsnapping uit de gevangeis de klopper liet vallen op de huisdeur van moeder Maria, hoorde ze aan zijn stem direct dat het Petrus was.

Ze was er zo confuus van dat ze vergat de deur te openen.Het ouderlijk huis van Marcus in Jeruzalem was een geliefde plek van ontmoeting en samenkomst van de eerste christenen.

Het is daarom ook hoogst waarschijnlijk dat Barnabas en Paulus hun intrek genomen hebben bij deze Maria toen zij in het jaar 46 in Jeruzalem kwamen met een grote gift van de gemeenten uit Asia. Haar woning was een soort ‘meeting point’ geworden worden voor de oergemeente te Jeruzalem. Je kunt je voorstellen, dat de jonge Marcus erg geboeid werd door Paulus en Barnabas. Wat zal hij trots op zijn neef geweest zijn. Marcus was immers de volle neef van Barnabas.

Marcus naar Antiochie

Toen zij hem uitnodigden met hen mee te gaan op terugreis naar Antiochië, greep hij deze kans met beide handen aan. Luther noemt Marcus “der Neffe des Barnabas”. Maar het Griekse woord dat Paulus bezigt, anepsios (Kol. 4:10), betekent niet ‘oomzegger’ maar volle neef. Het is mijns inziens mogelijk dat de moeder van Barnanbas een veel oudere zus was van Maria. Dat weten we niet. Marcus moet wel behoorlijk jonger geweest zijn dan Barnabas. Die indruk geeft Lucas in Handelingen. Het is mij opgevallen, dat Marcus zulke goede relaties had met de apostelen Paulus en Petrus. Weliswaar is Marcus geen ooggetuige geweest van het optreden en de verkondiging van Jezus, maar Petrus wel. En Petrus zal hem wel bezworen hebben: “Wij zijn ooggetuigen geweest van de Majesteitelijke Christus ( 1 Petr. 1:16). Op hun zwerftochten door Rome zal Petrus Marcus vaak aan die geweldige gebeurtenis op de berg der verheerlijking herinnerd hebben. Rome was voor Petrus de Godloze stad Babylon (1 Petr.5:13). Vanuit die stad doet hij aan de gemeenten in de verstrooiing de hartelijke groeten van zijn geestelijke zoon Marcus. Het enthousiasme van Petrus en zijn onwankelbaar geloof in de overwinningstocht van de triomfantelijke opgestane Heer, straalt nog als een watermerk door elke bladzij van het Marcusevangelie heen. Marcus moet wel een ijverige, intelligente assistent van de apostelen geweest zijn.

Marcus als assistent

De gemeente te Antiochië had Paulus en Barnabas vrijgemaakt voor een zendingsreis van wijder omvang en zij hadden Marcus meegenomen als hun helper.

Het Griekse woord voor helper betekent meer notulist en schrijver, dan klusjesman. Het is mogelijk dat de ontberingen van het reizen en trekken op die eerste zendingsreis Marcus maar slecht bevielen. Hij bleef weliswaar bij Barnabas en Paulus gedurende hun tocht door Cyprus van Oost naar West en vergezelde hen ook toen zij scheep gingen van Pafos naar de zuidkust van Klein Azië. Toen zij echter aankwamen bij de havenplaats Perge en van plan waren landinwaarts te trekken, vond Marcus het welletjes en nam hij het eerste beste schip terug naar zijn geboorteland in Jeruzalem.(Hand. 13:13).

Verlangde hij weer terug naar zijn moeder? Had hij heimwee?Voelde hij zich te jong voor deze zendingsreis? Paulus vond het wel zeer heel irritant dat Johannes hen had verlaten.

Conflict opgelost

Kennelijk was er een conflict (Hand. 15:37).Paulus wilde niet iemand weer meenemen op zijn tweede zendingsreis die hen eerst in Pamfylië in de steek had gelaten. Gelukkig is het toch weer helemaal goed gekomen tussen die twee.

Ja, méér nog: Marcus heeft Paulus enorm geholpen (Kol. 4 :10).

Ook Marcus was hem tot grote troost. Hij was natuurlijk ook ouder en wijzer geworden.

Zelfs in zijn laatste brief heeft Paulus nog lovende woorden over Marcus. Hij schrijft aan Timoteüs: Als je naar mij toekomt, haal Marcus dan af, want hij is mij van veel nut voor de dienst. Uit deze laatste brief van Paulus blijkt ook dat Paulus zowel met Lukas als met Marcus veel heeft samengewerkt!

Vertolker van Petrus

Maar Marcus heeft ook met Petrus veel samengewerkt!! Hij noemt Marcus zelfs zijn (geestelijke) zoon! (1 Petr. 5:13). Daarin vinden we toch wel de bevestiging van de traditie, die vermeldt dat Marcus in Rome de vertolker van Petrus is geweest.

Die traditie berust op een mededeling in de geschriften van Papias.

Deze Papias was omstreeks 130 na Christus bisschop in Hiërapolis (het huidige Pamukkale).

Hij was nog een leerling van de apostel Johannes! We zijn natuurlijk erg nieuwsgierig wat die Papias over Marcus schreef. Ik neem het hieronder helemaal over. We vinden het bij Eusebius, de beroemde historicus van Caesarea. Hier komt het dus. “Marcus werd Petrus’ tolk en schreef nauwkeurig alles op – hoewel niet in de juiste volgorde – wat Petrus hem vertelde over de daden van de Heer.

Marcus had de Heer nooit zelf gehoord en had ook geen persoonlijk contact met hem gehad, maar later (zoals ik zei) vergezelde hij Petrus, die zijn onderricht samenstelde naar de behoefte (van die hoorders), hoewel hij geen samenhangend verslag van de woorden van de Heer gaf. Marcus maakte geen fout toen hij stuk voor stuk de punten, zoals Petrus die herinnerde, vastlegde, wan één ding ging hem vóór alles:niets weg te laten van wat hij hoorde en geen verkeerde mededeling daarbij op te nemen”. Tot zover dus het verslag van Papias van Hiërapolis.

Bezocht Marcus de Lycusvallei?

Zelf vraag ik me af of Marcus nog Hiërapolis bezocht heeft. Is hij nog in de Lycus-valllei geweest? Zoals u weet lagen in deze Lycusvallei Kolosse, Hiërapolis en Laodicea dicht bij elkaar.(Kol 4: 13).Epafras had zich geweldig veel moeite gegeven om daar het evangelie te verkondigen! Aan de gemeente te Kolosse had Paulus geschreven:Ik heb Marcus naar jullie toegestuurd. Ontvang hem hartelijk als hij bij jullie komt(Kol.4:10). Mocht het Marcus gelukt zijn naar de Lycusvallei te komen, dan was dit dus na de tijd van Epafras en voor die van Papias.

In Italie

In ieder geval moeten Petrus en Marcus een bezoek aan Italië gebracht hebben tegen het einde van de jaren vijftig van de eerste eeuw.

Inmiddels was keizer Claudius toen gestorven. Het edict van Claudius dat de joden uit Rome verbande (Hand. 18 : 2), zal toen wel een dode letter geworden zijn.

Dat edict was uitgevaardigd in het jaar 49. Ook Prisca en Aquila moesten toen Rome verlaten (Hand. 18:2). Vijf jaar later, dus in 54 werd keizer Claudius opgevolgd door Nero. Vele joden en joodse christenen waren toen teruggekeerd naar Rome. Tien jaar lang ging het goed omdat Seneca met veel tact een goede invloed had op Nero. Alles pais en vree.

Grote brand

Maar dan breekt in het jaar 64 een grote brand uit die veel wijken in Rome plat legt.

De christenen krijgen de schuld. Er breekt een heftige vervolging uit. Die vervolging is schokkend voor de christenen. En dan is het uitgerekend het boekje van Marcus, dat troost biedt. Ze worden bemoedigd door de woorden van de Heer, die zo duidelijk had gezegd, dat zij Hem moesten volgen op de weg van het kruis. Het is zeker niet uitgesloten dat Petrus die vreselijke brand zelf heeft meegemaakt en dat hij daar nog aan terug dacht toen hij over de dag van het laatste oordeel schreef, waarop de aarde door vuur zal vergaan (2 Petr.3:10).

Het is zeker ook niet uitgesloten dat Marcus toen hij in Rome of omgeving zijn evangelie schreef als eerste exemplaar van een nieuw literair genre, voortdurend heeft moeten denken aan het lijden van de vervolgde christenen door Nero. Waarschijnlijk schreef Marcus zijn evangelie rond de jaren 64-65. Neemt het lijden van Jezus juist in zijn evangeliebeschrijving niet een grote plaats in ? Een derde van de totale inhoud.

Verbindingsfiguur

Als we alle feiten en vermoedelijke feiten nog eens overzien kunnen we concluderen dat Marcus in zijn persoon een zeer belangrijke verbinding gelegd heeft tussen de apostelen Paulus en Petrus.

In Rome kom je overal mozaïeken tegen waarop Petrus en Paulus samen staan afgebeeld. Maar het is Marcus die tussen deze apostelen brugfiguur geweest is.

Stichter Koptische kerk?

Beroemde Koptische kerk in Egypte

Een latere overlevering schrijft aan Marcus de stichting toe van de gemeente te Alexandrië.

Ik vraag me af of dit wel terecht is. Het christendom in die grote wereldstad dateert waarschijnlijk al vanaf het Pinksterfeest. Apollos uit Alexandrië was al tot bekering gekomen door de prediking van Johannes de Doper (zie Hand. 19: 4).

Waarschijnlijk was er al een vroege kopie van het evangelie van Marcus – verzonden uit Rome – in Alexandrië aangekomen, waardoor de voedingsbodem was gelegd voor genoemde veronderstelling. Marcus wordt in Egypte als de stichter van de Koptische kerk beschouwd. De Koptische kerk heeft haar grootste kerk de Marcuskathedraal genoemd.P.S. Bij het schrijven van deze bijdrage heb ik een dankbaar gebruik gemaakt van “The Pauline Circle’ van prof.dr. F.F. Bruce