Zegenen Wat is zegenen?
Gods zegen
U weet dat aan het einde van elke kerkdienst de predikant de zegen uitspreekt. Hij heft dan beide handen omhoog en zegt vervolgens :ontvangt nu Gods zegen. Hij kan dan de zegen uit het Nieuwe Testament uitspreken. De genade van de Heer Jezus Christus, de liefde van God en de eenheid met de Heilige Geest zij met u allen (NBV, 2 Kor. 13:13).
Tussen haakjes:bij de begroeting aan het begin van de dienst heft hij maar één hand omhoog.
Priesterzegen
Aan het einde van elke kerkdienst kan hij ook de zogenoemde priesterzegen uit het Oude Testament uitspreken. Die vinden we in Numeri 6 :24-26: Moge de HEER u zegenen en u beschermen. Moge de HEER het licht van zijn gelaat over u doen schijnen en u genadig zijn. Moge de HEER u zijn gelaat toewenden en u vrede geven(NBV).
De nieuwe vertaling van 1951 (is dus de oude!) zegt het zo De HERE zegene en behoede u. De HERE doe zijn aangezicht over u lichten en zij u genade. De HERE verheffe zijn aangezicht over u en geve u vrede.
De belangrijkste veranderingen in de tekst van de NBV zijn dus: HERE is HEER geworden, behoeden beschermen, aangezicht gelaat en aangezicht verheffen is geworden het gelaat toewenden.
Aangezicht verheffen
In het Hebreeuwse taaleigen is je aangezicht verheffen: iemand aankijken, oogcontact zoeken en je aangezicht laten vallen is je blik van iemand afwenden. Bij het begin van het Nieuwjaar mogen we dus belijden De Heer moge u zegenen en Hij moge u beschermen De Heer moge het licht van zijn gelaat over u doen schijnen en zij u genadig. De Heer moge zijn gelaat naar u toewenden en u vrede geven.
Wij zijn gezegend als God ons shalom, vrede geeft. Vaak denken wij dat wij gezegende mensen zijn als we voorspoed hebben, gezond en gelukkig zijn.
Viervoudige Shalom
In het O. T. wordt Gods zegen samengevat in het woordje 'shalom'. Shalom heeft als grondbetekenis heelheid. Het veronderstelt heelheid in je relatie met God, heelheid in de relatie met de ander, met jezelf en de rest van de schepping. We noemen dit wel de viervoudige shalom. Jezus is onze Shalom.
Deze viervoudige shalom, deze zegen bereikt ons via Abraham. In jou, Abraham, zullen alle volken der aarde gezegend worden lezen we in Genesis. In de Bijbel gaat deze zegen verder via Israël en via de grote zoon van Israël Jezus Christus. Gods zegen loop via deze lijn. Als wij elkaar een gezegend Nieuwjaar toewensen, houdt dit dus in dat wij de ander toewensen dat hij in heelheid leeft met zichzelf, met de ander met de schepping en vooral met God. Vaststaat dat alle zegen van Boven komt.
Gespreide vingers
Als teken daarvan wordt de zegen in de kerkdienst door de dominee doorgegeven met gespreide vingers. Maar nu kunnen wij óók zegenen, zoals Mozes de farao zegende.
Die zegen doorgeven en laten zien.
Goed spreken
Voor het woord zegenen wordt het Griekse woord eulogein gebruikt, dat betekent goed spreken over. Iemand zegenen is dus het goede spreken over iemand. Zo kan dit woord 'zegenen' ook gaan betekenen loven, prijzen, het goede spreken over God.
Geroepen om te zegenen
In de psalmen lezen we Zegen, mijn ziel, Gods grote naam. Ook de mens kan zijn Schepper zegenen!
Wij zijn geroepen om te zegenen. Dat is niet zo gemakkelijk. Het moet geen maniertje worden, maar een manier van leven. In sommige kringen doet men aan gebedsgenezing met handoplegging en allerlei rituelen.
Geen magie maar, levenshouding!
Als dat vooral tijdens massasamenkomsten gebeurt, lijkt dat op de magische praktijken van de oude Egyptenaren.
Die wilden door allerlei toverspreuken en mysterieuze rituelen de wereld van het bovennatuurlijke beïnvloeden. Het was allemaal magie wat de klok sloeg. Ook in andere christelijke kringen dreigt het gevaar van magie als allerlei voorwerpen gezegend worden met de wijwaterkwast, met water dat eerst door de priester gewijd is. Zelfs auto's worden soms gezegend. Ook wapens werden gezegend. Bepaalde handelingen en woorden moeten dan automatisch effect sorteren. Maar dat is allemaal bijgeloof.
Wij kunnen wel allemaal het zegenen leren. Het komt je niet aanwaaien. Het is geen truc. Het is een levenshouding die je met veel vallen en opstaan je eigen moet maken. Daarover schrijft Petrus: Leef met elkaar mee, heb elkaar lief als broeders en zusters, wees barmhartig en bereid de minste te zijn en als u wordt uitgescholden scheld dan niet terug maar zegen juist.
Levenshouding
Zo kunnen we elkaar tot zegen zijn. Ga je vrouw eens zegenen en je kinderen en je buren. Zegenen is een levenshouding, die schaars is geworden. De ander zegenen begint door eerst naar hem te luisteren. Hem niet in de rede te vallen. Je begint de ander te zegenen door hem te laten uitpraten en hem niet direct op te zadelen met jouw ervaringen en opvattingen. We moeten niet slechts mensen zegenen, die wij aardig vinden. Jezus heeft gezegd: Zegent wie u vervloeken.
Nieuwe ontwikkelingen
Er is de laatste jaren een grote belangstelling voor het gebruik van de zegen door de vernieuwing van de spiritualiteit en de huidige belangstelling voor rituelen. In het bevrijdingspastoraat en charismatische kringen is er vandaag ook veel aandacht voor de werking van de zegen.
Huiszegen
In sommige Afrikaanse landen is er ook belangstelling voor de huiszegen. Wil men daarmee de woning vrijwaren van geesten en demonen? In de protestantse traditie worden nooit objecten gezegend. Bij het zegenen van objecten zijn we terecht bang voor magische voorstellingen. De Israëlieten gebruikten al in de 8ste eeuw voor Christus amuletten met de priesterzegen van Aäron. Het ritueel van de zegen wordt binnen en buiten de eredienst steeds meer gepraktiseerd.
Van onderwijzing naar viering
In het nieuwe Dienstboek krijgt de kerkdienst steeds meer het karakter van viering, terwijl het aspect van onderwijzing geringer is geworden. De katholieke vorm is dominant geworden. De sacramentalia worden herontdekt. Dit is een term uit de katholieke traditie en duidt op de veelheid van zegen-handelingen. Die hebben betrekking op het zegenen van personen en het zegenen van zaken. Naast de katholisering is er een grote groei van allerlei rituelen, de ritualisering van het geloof. Er is ook grote aandacht gekomen voor interreligieuze symbolen, die van jodendom, christendom en islam. Daarnaast staan symbolen als ‘licht’ en ‘stilte’ centraal.De Hervormers stonden zeer afwijzend tegenover deze rituele wildgroei.
Oude Testament
De verschillende vormen van het Hebreeuwse werkwoord ‘zegenen’ laten een breed spectrum van betekenissen zien. Genade, vrede, leven. Maar het verbindende element in al deze betekenissen is de vriendelijke toewending van de zegenende tot de ander. Zie bijvoor beeld Num. 6 waar sprake is van het verheffen en doen door God van zijn aangezicht. Wat gebeurt er als God ons zegent? Dan ontvangen wij sjalom. Dan kijkt God naar ons met ogen die stralen van vriendelijkheid. In oud-oosterse context is er ook sprake van zegen, maar dan gaat het vooral om magische spreuken. Heel de religieuze wereld in de tijd van het Oude Testament was trouwens doortrokken van het magische denken. Het door magie gekleurde volksgeloof in Israël vermengde zich vaak met het geloof in Jahweh. Maar gezegend worden en gezegend zijn, houdt altijd in dat God erkend wordt als de Zegenaar. In het Nieuwe Testament worden heil en zegen nauw verbonden met de persoon en het werk van Christus.