Nationalisme

In het nationalisme krijgt de staat een dominerende plaats toegewezen. We kunnen bijvoorbeeld denken aan het nationaal-socialisme.

Hoe dominerend de staat in Duitsland was in de jaren 1940-1945 hebben we allemaal aan den lijve ervaren.

Nederlands nationalisme

Ook in Nederland is er sprake geweest van een opvlammend nationalisme.

 Nicolaj Bijleveld heeft in zijn dissertatie ’Voor God, VOLK en Vaderland’ dit duidelijk aangetoond. Volk en Vaderland worden in zijn proefschrift niet zonder reden met hoofdletters geschreven.

Koning Willem I wilde na zijn terugkeer uit Engeland hier in Nederland met behulp van de predikanten een sterke moderne natiestaat bouwen.

Hij wilde breken met de groepsgeest van het provincialisme. Hij wilde één sterk volk en vaderland in het leven roepen. 

Ned. Hervormde Kerk

De Nederlandse Hervormde Kerk
De taak van de kerk was af te lezen aan haar naam: voortaan heette de Hervormde Kerk, de “Nederlandse (met een toegevoegde ‘e’)Hervormde Kerk”.

Deze naam benadrukte dat de kerk de grenzen van gewesten en provincies overschreed en een nationaal geheel vormde onder Nederlandse vlag. 

Iets dergelijks ontstond ook in het Duitsland in de jaren dertig. ‘Der Deutsche Christen’ beklemtoonde het nationaal belang en de kerk was daaraan ondergeschikt.

Dit Duitse nationalisme was zeer exclusief.

Voor Joden was geen plaats. Tijdens het bewind van koning Willem I verdween de kerkorde van Dordrecht waarin de macht bij de plaatselijke gemeenten lag.

En de gereformeerde belijdenisgeschriften verloren hun gezag.

De Cock

Toch waren er tal van leden die zich keerden tegen de nieuwe bestuursstructuur van de Hervormde kerk, zoals bijvoorbeeld  Ds. Molenaar uit Den Haag en Ds. Hendrik de Cock uit Ulrum.

De Cock was een gevaar omdat hij de eenheid van de jonge natie in gevaar bracht.

Maar er was nog een andere reden.

Cock schold zijn tegenstanders uit en zijn gebruik van grove woorden was in strijd met het hoge ideaal van de burgerij.

Beschavingsoffensief

Er ontstond een beschavingsoffensief dat wortelde in brede lagen van de bevolking. 

Verspreiding van christelijke deugden en het herstel van de nationale eenheid gingen hand in hand.

Religie was belangrijk als bron van eenheid en samenhang in de samenleving.

Dit doet mij denken aan de opvattingen van Voltaire, de icoon van de Verlichting. Hij had een hekel aan dogma en belijdenis, maar godsdienst was volgens hem noodzakelijk vanwege de moraal.

De godsdienst kon helpen om de mensen op te voeden tot deugdzaamheid.

Iemand als de Cock was gevaarlijk vanwege zijn belijdenis en zijn gebrek aan deugdzaamheid en verdraagzaamheid.

 Religie schijnt vandaag opnieuw te functioneren als maatschappelijk bindmiddel. Lijkt het huidige pleidooi voor herstel van Nederlandse normen en waarden in ons land soms een beetje op dat beschavingsoffensief?

Dat is misschien wel zo, maar dit zoeken naar een herstel van waarden en normen is nooit exclusief, dat wil zeggen dat andere bevolkingsgroepen worden buiten gesloten.

Eigen nationale identiteit?

Je ziet vandaag twee stromingen.

Aan de ene kant is er een stroming,die er de nadruk op legt, dat de landsgrenzen poreus zijn geworden. We leven immers in een tijd van toenemende globalisering.

De eigen Nederlandse gulden is ook verdwenen. Je kunt overal betalen met de euro. Velen zeggen: er bestaat geen eigen nationale identiteit. Iedereen is bij ons welkom, tot welke cultuur hij ook behoort. Prinses Máxima heeft zelfs beweerd dat de Nederlander niet bestaat. Maar we hoeven het eigene toch niet prijs te geven om open te staat voor anderen?

Populisme

Aan de andere kant zijn er de populisten als Geert Wilders en Rita Verdonk. In hun visie is de nationale identiteit exclusief. Er moet volgens hen een halt toegeroepen worden aan de grote instroom van mensen uit een andere cultuur.

Identiteitscrisis

Tussen de bovengenoemde uitersten is er een middenweg. We zullen weer op zoek moeten gaan naar onze eigen wortels. Er is een grote identiteitscrisis in ons vaderland. We durven het Wilhelmus nauwelijks meer te zingen in de kerk. Maar het zoeken van onze eigen identiteit moet nooit betekenen dat we anderen uitsluiten en ons zelf verheffen. Marokkaanse jongeren in Nederland zijn geboeid geraakt door de salafistische islam. Daarin vind zijn hun identiteit. Globalisering betekent niet dat we het eigene moeten loslaten. Er bestaat zeker wel een eigen Nederlandse identiteit die mede gevoed is door de Reformatie. In de lijn van het Mijn schild en de betrouwen, zijt gij o God mijn Heer. Dat houdt niet in dat we elke andere cultuur moeten weren.

 

Wat is de visie van Jezus?

Jezus stelde in zijn optreden de exclusiviteit van de Joden ter discussie. Hij hield zijn volksgenoten het voorbeeld van de Samaritanen voor. Denk maar aan de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Hij wees ook op vele heidenen die in tegenstelling tot de Joden naar Hem toekwamen. Jezus stond open voor andere culturen, maar Hij bleef trouw aan de Joodse tradities.