Richteren / Kan dit

Richteren / Kan dit wel? 

Gelooft u nu echt al die die vreemde verhalen die je leest in het boek Richteren (Rechters) wáár zijn? Dat kan toch nooit echt zo gebeurd zijn? Het boek is zo irrationeel en zo immoreel. In het licht van het moderne natuurwetenschappelijke denken, kun je aan dit boek toch geen enkele waarde meer toekennen? Hoe kunt u dit boek nog Gods Woord noemen?”

Blindmaking van Simson vlak voor zijn optreden in de tempel van de filistijnen

Simson laat zich het haar, symbool  van zijn Nazireerschap afsnijden door Delila

Suicide van Simson

Mijn antwoord

Dit waren de vragen van twee studenten. Veel mensen denken zo. Graag wil ik deze vragen daarom beantwoorden. In dit bestand gaat het dan om de vraag. Kan dit wel? Moet je om de boodschap te begrijpen je verstand op nul zetten?. In het volgende bestand gaat het dan om de vraag ”Mag dit wel? Gebruikt God zulke mensen als de Richteren(rechters) om  zijn boodschap aan de man en de vrouw te brengen? De rechters waren geen lieverdjes, nee toch?

==============================================

 wat is profetische spits?

Ik denk dat als  God zich bekendmaakt, Hij dat zo doet dat mensen in een bepaalde belevingscultuur dat kunnen begrijpen. Wij moeten vanuit onze rationalistische belevingscultuur niet hooghartig en afwijzend  daar over denken en zo die verhalen ontrafelen, ontmantelen en ontdoen van hun profetische spits. Het gaat in Richteren zeker over geschiedenis. God blijkt telkens weer zijn volk uit de ellende te verlossen. En daarvoor gebruikt hij mensen. De richters waren geen Griekse helden. Het was vaak tuig. En toch wil de God van Israël hen gebruiken. Het valt mij op dat God zich altijd weer bekendmaakt als een God van mensen. De God van......! Hij is de God van Abraham, Isaak en Jakob en dat waren ook heus geen lieverdjes. En zo was hij ook de God van Simeon en Jefta. De God van Israël is een God van oeverloze genade. Hij neemt schorremorrie in dienst om zijn liefde te manifesteren. De tollenaar Levi is dan ook evangelist geworden.

Ik ga  verder uit van de Joodse indeling van het Oude Testament. Daarin worden de boeken vanaf Jozua en Richteren gerekend tot de ‘vroege’ of ‘eerdere’ profeten.

 Gods Woord

God maakt zich bekend via profeten. Ook het boek Richteren is Gods Woord. Daarin wordt de geschiedenis zo beschreven dat een geweldig stuk profetische kritiek doorklinkt voor de tijd waarin de hoorders van de verhalen zich bevonden. Verder heeft de schrijver verhalen uit het verleden gebruikt,vaak schokkende volksverhalen, om daarmee Gods boodschap voor nu te laten horen. Soms eeuwenoude verhalen, die nog altijd populair zijn.

Kijk naar het kader

De profeet zet ze in een bepaald kader , om op die manier zijn eigen tijdgenoten een spiegel voor te houden. Die ‘vroege profeten’ hebben dus ook voor ons een boodschap. Dat kader is in het boek Rechters heel duidelijk te herkennen. Er treden 12 richters op. Dat is het getal van het volk, de twaalf stammen. En in hoofdstuk 2 horen we meteen waarom en wanneer dat gebeurt. Het begint met de zin:”De Israëlieten deden wat kwaad is in de ogen des HEREN. En deze zin  wordt in het boek telkens herhaald. Ze vormt de rode draad.

Eigen identiteit vasthouden

Het volk vergeet de God die hen uit Egypte heeft bevrijd en gaat over tot de dienst van Baäl en Astarte, dat zijn de goden en godinnen van de volken, te midden waarvan de Israëlieten wonen.

Het gevolg kan niet uitblijven. De toorn van God ontbrandt. Door hun eigen keus komt het volk in de narigheid terecht. Het wordt slachtoffer van zijn eigen weg. Want ze vallen in de handen van de volkeren, die goden en godinnen vereren. Die goden en godinnen zijn in onze tijd nog springlevend, maar ze dragen andere namen.

In die  benarde situatie komt het volk tot het inzicht van hun verkeerde weg en begint het te roepen tot de God van de bevrijding, die beloofd heeft er te zullen zijn. Het antwoord van God komt in de persoon van een rechter of Richter. Deze schept voor het volk weer ruimte om te leven. Een rechter is iemand die opstaat om de verdrukker uit te schakelen en zo de verdrukten te bevrijden. Een richter is niet alleen een ‘rechtspreker’ maar ook een ‘rechtdoener’ en een ‘rechtverschaffer’.In de laatste hoofdstukken horen we telkens een andere zin:”In die dagen was er geen koning in Israël: ieder deed wat recht was in zijn eigen ogen”. Dan ontdekken we hoeveel het boek Rechters te maken heeft met datgene wat er in het begin van het boek Samuël wordt verteld. Daar lezen we dat het volk om een koning vraagt.

Drie dingen vallen ons nu op in bovengenoemd kader:

Rechter is een bevrijder 

De rechters zijn charismatische bevrijders. De Geest des Heren grijpt hen aan. Plotseling en tijdelijk worden ze geroepen om de legers aan te voeren en het volk te bevrijden. Daarna gaan ze weer terug naar het gewone leven. Hoewel het richterschap veel lijkt op het koningschap is het dus niet erfelijk.

We horen dat heel duidelijk in de Gideonverhalen. Gideon weigert om een erfelijk koningschap te aanvaarden.”Ik zal over u niet heersen en ook mijn zoon zal over u niet heersen”. Maar zijn zoon Abimelech (mijn vader is koning), een zoon van een  van zijn bijvrouwen denkt daar heel anders over. Hij fundeert zijn eigen koningschap in het bloed van zijn broers. Macht kan zo maar ontaarden in geweld, als ze los komt te staan van Gods Geest die we als een bevrijder hebben leren kennen. Het boek Richteren houdt ons dus een spiegel voor.

Geen heldenverering

In de tweede plaats moeten we zeggen dat het boek Richteren vrij is van heldenverering, die mensen tot goden maakt of het geweld verheerlijkt. Het is juist het tegenovergestelde. Van bijna alle richters worden juist hun zwakke kanten en hun domheden belicht. Denk maar aan de grote man Simson.

 Geest van de HEER

Hij kan alles als de Geest des Heren over hem komt, maar hij wordt tegelijk het slachtoffer van zijn eigen domheden. Hetzelfde geldt ook van Jefta. De Geest kwam over hem, maar onberaden doet hij een gelofte. Bij Gideon ligt het weer anders. Hij wil met man en macht op de verdrukkers van het volk afgaan, maar hij krijgt bericht dat hij de meeste soldaten naar huis moet terugsturen. Er blijven nog maar 300 man over. Het refrein is opdat Israël niet zal zeggen:”mijn eigen hand heeft mij verlost”.Bij Barak  gaat het nog weer anders. Hij moet eerst door Debora, een vrouw, worden vergezeld en aangevuurd om te kunnen strijden.

Tegen heersende religies

De kern van het boek is gelegen in de strijd tegen de heersende religies van de volken in die dagen. En natuurlijk ook tegen de levensvisies die daarmee samenhingen.

 Zuigkracht religies

Telkens horen we dat Israël de God van de bevrijding vergeet. Eenmaal in het land gevestigd, gaat het telkens over tot de dienst aan de Baäls, de bezittergoden. De bestaande orde krijgt dan iets goddelijks. In  het bijzonder de vruchtbaarheid. En de koning vertegenwoordigt die orde. Hem wordt dan ook goddelijke macht toegekend. Je moet als mens op de een of andere manier op goede voet proberen te blijven met de machten van de bestaande orde. Je moet meedoen aan de processen, die zij op gang gebracht hebben.Het boek Richteren wil ons laten zien, hoe groot de zuigkracht is van die levensvisies. Bestaande verhoudingen en fascinerende processen krijgen voor ons als vanzelf goddelijke waarde. Moeten we ook vandaag niet overal aan meedoen?

Het gaat in het boek Richteren om het gevecht om Israëls eigenlijke reden van bestaan. Het is bevrijd uit Egypte en ze hebben op de tocht door de woestijn de omgang met de God van deze bevrijding als een levensprogram leren kennen. En nu ze zich in het beloofde land gevestigd hebben, zullen ze het ook in praktijk moeten brengen. Met een stormachtige vaart heeft de Geest van God de rechters aangegrepen en bevleugeld.  Israël moet deze God van bevrijding trouw blijven. In het midden van dit volk zal God mens worden. Het is die Godmens die op een volmaakte manier zal volbrengen wat Israël èn in de woestijn èn het beloofde land niet kon volbrengen.