Lichamelijkheid

Lichamelijkheid 

Expressieve weergave van menselijke deemoed

Vallende man

 

De lichamelijkheid speelt in de kunstwerken van Paul van Dongen een grote rol! Hij is bekend geworden door zijn etsen van vallende mannen.

 

U denkt wellicht: zijn dat geen wezensvreemde beelden? Ja dat zijn ze zeker. De mannen die staan afgebeeld op standbeelden zijn altijd stoer, groot en indrukwekkend. Ze vallen nooit. De  vier kolossale beelden van farao  Ramses VI  in Aboe Simbel zijn niet alleen extreem groot. Ze zijn ook verpletterend. Zij laten de grensvolken zien dat de farao geen greintje genade kent. De God van Israël daarentegen wordt aanbeden in een klein en kwetsbaar Kind. Dat is in de religie uniek. 

De zondeval

 Hoe totaal anders staan de vallende mannen van Van Dongen afgebeeld .Ze hebben een symbolische betekenis. Ze tuimelen uit het paradijs van weleer. Ze symboliseren de zondeval. Door zijn eigenzinnige rebellie is de mens van zijn voetstuk gevallen en van God afgevallen. Op de etsen van Paul van Dongen staat de wanhoop afgebeeld. De kunstenaar zegt: ‘De taal van het lichaam drukt voor mij heel veel uit waarop het in het geloof op neerkomt: de verootmoediging ten opzichte van het grote dat je nooit zult begrijpen.” De vormvastheid en de nauwgezetheid in zijn etsen en zijn tekeningen zijn voor hem een uitdrukking van de zekerheid van het geloof. ‘Ik moet van alle kanten gestut worden, wil ik overeind blijven in het geloof’, zegt de kunstenaar. Hij heeft op latere leeftijd het geloof in de levende Christus hervonden. Je komt de zondeval van de mens niet dichter op de huid dan in zijn creaties van vallende mannen. 

Einde van Gods wegen

 Het einde van Gods weg met de mens is niet de hemel, maar de lichamelijkheid van de nieuwe aarde. In de Griekse filosofie was de lichamelijkheid iets minderwaardigs. Plato leerde nadrukkelijk: hier beneden is het niet. Velen  beweerden dat het lichaam de kerker van de ziel was. Gevleugeld woord was soma sèma (lichaam is een graf). Het gaat om de geestelijke bestemming van de mens. Ook in het christendom  waren er mensen die huiverig waren voor het beklemtonen van de waarde van het lichaam. Maagdelijkheid werd een deugd. Het zou God uiteindelijk te doen zijn om de ziel. Velen meenden dat er iets gevaarlijks een zat in het lichaam. Was het vlees geen voertuig van de zonde? Ja zelfs werd het vlees synoniem van de zonde. Het vlees werd zelfs subject en object van verkeerd gerichte lusten. Het christendom bezat soms een grote reserve ten opzichte van de lichamelijkheid. Het legde een grote nadruk op kuisheid. Dat was vaak terecht gericht tegen de grote zedenverwildering in de Romeinse wereld. Die nadruk op kuisheid sloeg ook vaak door. Ze ontaardde deze reserve soms in een heuse afkeer van de lichamelijkheid. Dat was natuurlijk in strijd met de boodschap van de lichamelijke opstanding van Christus.”Raak mij aan” zei de opgestane Christus tot Thomas,” en voel dat ik een echt lichaam heb (Joh.20 :27) De wondere werkelijkheid van het lichaam heeft Paul van Dongen gedetailleerd en realistisch weergegeven in zijn etsen. Nu zult u wellicht zeggen:de kerk belijdt toch de opstanding van het vlees? Wordt daarmee niet de hoge waarde van de lichamelijkheid aangeduid?  In Rom 7:14  is het woord ‘vlees’ een aanduiding van de mens zoals hij geworden is door de zonde:ik ben echter vlees, verkocht onder de zonde”/ 

 God  valt mee

 Ik zie in het beeld van de vallende man  een beeld met drie dimensies. Adam viel en in hem zijn we allemaal gevallen in de afgrond van godverlatenheid, maar in de derde dimensie zit bevrijding. In de Zoon is God zelf mee gevallen. Dit is het mysterie van het christelijk geloof:God valt mee.Hij viel mee rtot in de diepste   godverlatenhei. Aan het kruis was Jezus van God verlaten. Maar dáár werden wij als kinderen van God aangenomen.