Aboe Simbel

Beelden van Ramses II op de grens met de Soedan Ze zijn zo hoog als een flatgebouw

Interieur van de tempel, waarin Ramses zich een gelijkwaardige plaats gaf naast de goden.

• Aboe Simbel is voor zover ik weet de enige tempel waarin een sterfelijk mens zichzelf aanbidt. De tempel van Aboe Simbel ligt in het uiterste zuiden van Egypte. De beelden van de farao moesten vijandige stammen weren.

Er zijn veel tempels waar een keizer of een farao als een god wordt aanbeden door anderen, maar een tempel met een hoogte van een flatgebouw van tien etages, waar een sterfelijk mens zijn eigen beeld van twintig meter hoog aanbidt, vind je alleen in Aboe Simbel. Het is het beeld van farao Ramses II die regeerde van 1290-1223vC! Hij heeft een grote rotstempel en een kleine rotstempel gebouwd. De kleine tempel heeft hij laten ontwerpen voor zijn vrouw Nefertari. Hoewel die tempel de kleine rotstempel wordt genoemd zijn de staande beelden toch altijd nog tien meter hoog. 

Deze beroemde tempels van Aboe Simbel liggen 280 km ten zuiden van Aswan op de westoever van het Nassermeer in Egypte. De plek bevindt zich in het uiterste zuiden van Egypte, in het vroegere Nubië op 40 km afstand van de Soedanese grens. Persoonlijk heeft mij de enorme tegenstelling getroffen tussen deze tempels en de tempel van Jeruzalem. De tempel van Jeruzalem was beeldloos. Maar hier in Aboe Simbel zijn de beelden allesoverheersend, ze domineren door hun overweldigende massiviteit en grootheid. De gevel van de grote rotstempel is 39 meter breed en 33 m hoog. Vier kolossale beelden van een zittende Ramses II versieren de voorgevel van deze tempel.

Nu gaan we even naar binnen. En dat is een verademing in een omgeving waar de temperatuur elke keer weer ongeveer 50 graden bedroeg. We passeren eerst de grote zuilenzaal. Even daarna betreden we het heilige der heiligen. Wat ons hier opvalt is dat de vergoddelijkte farao Ramses II op hetzelfde niveau staat als de goden Re (de zonnegod), Amon, de god van Thebe en Ptah, de dodengod. Op de inscripties van deze tempel lezen we: "Ramses II, zoon van de zon, de geliefde der goden, de uitverkorene van de zonnegod". 

Twee keer per jaar, op 21 februari en 21 oktober, zond de zon haar stralen via de kleine tempelingang naar deze beelden. Sinds 1968, nadat de tempels ruim zestig meter omhoog waren gebracht, gebeurt dit nog steeds, maar wel een dag later. Waarom zijn deze rotstempels omhoog gebracht? Dat is een heel verhaal. Het is een gevolg van de aanleg van een enorm grote stuwdam en een zeer uitgestrekt stuwmeer voor de waterhuishouding van de Nijl.

Nubiers

Hier woonden aan de oevers van de Nijl, bij de grens met Soedan, de donkerhuidige Nubiërs in wier falaka's we vaak hebben gevaren op de Nijl. Door het wassende water zijn vele Nubische gezinnen verjaagd naar het noorden. Bij Kom Ombo moesten ze hun eigen wooncultuur (met hun typisch Nubische huizen van gedroogde klei) prijsgeven en een nieuw leven beginnen. Ramses geloofde dat een beeld van hem aan de grens bij Soedan een grote uitstraling van zijn gezag had in dat gebied. Een beeld  was volgens de Egyptenaren niet alleen maar een afbeelding van de farao, het beeld vertegenwoordigde hem. In dat beeld was hij zelf present.

Beeld en werkelijkheid vielen samen. 

Hij was daar bij de grens van Soedan zelf tegenwoordig in dat beeld om indruk te maken op de Nubiërs. Dat beeld van de vergoddelijkte Ramses straalde de macht en het gezag van de farao zelf uit.

Geen beeld voor de God van Israel

De God van Israël wilde in de tempel van Jeruzalem beslist geen beeld van zichzelf. Hij gaf een beeld van zichzelf in het persoonsgeheimenis van Jezus Christus, God en mens beide. In dat levende mensbeeld wil Hij zelf onder ons tegenwoordig zijn. In het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden staat de tempel uit het Nubische dorp Taffeh.